Jan Tomasz Gross

Urodził się w 1947 roku w Warszawie. W roku 1965 rozpoczął naukę na Uniwersytecie Warszawskim. Aresztowany za udział w wydarzeniach marcowych w 1968 roku, po zwolnieniu, wraz z rodzicami, wyjechał z Polski. Studia kontynuował w Stanach Zjednoczonych. W 1975 uzyskał doktorat na uniwersytecie Yale i tam w następnych latach wykładał. Pracował także na Emory University w Atlancie oraz na New York University. Obecnie jest profesorem uniwersytetu w Princeton. Był stypendystą fundacji Guggenheima, Rockefellera oraz Fullbrighta.

Współzakładał emigracyjny kwartalnik poświecony historii - "Aneks". Jego prace, pisane w języku polskim i angielskim, tłumaczone były na francuski, niemiecki, rosyjski, hebrajski, rumuński i ukraiński. Najważniejsze z nich to monografie: Polish Society Under German Occupation - Generalgouvernement, 1939-1944 (1979) i Revolution from Abroad: Soviet Conquest of Poland's Western Ukraine and Western Belorussia (1988). Wraz z Ireną Grudzińską-Gross wydał zbiory dokumentów War Through Children's Eyes (1981) i W czterdziestym nas matko na Sibir zesłali... (1984). Ta ostatnia pozycja, pierwszy raz wydana w Londynie, zyskała sobie status kultowej i była kilkakrotnie wydawana w obiegu nielegalnym w Polsce, m.in. przez "Solidarność" w Warszawie oraz wydawnictwo Profil we Wrocławiu. Pierwszy raz oficjalnie opublikowano ją w kraju w 1990 roku.

W roku 2000 wydana została jego najgłośniejsza książka - Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka, która wywołała najżywszą od lat, publicystyczną i naukową dyskusję o historii. Sąsiadów nominowano do nagrody literackiej Nike. Wcześniej po polsku ukazały się jeszcze: w roku 1998 Upiorna dekada, 1939-1948. Trzy eseje o stereotypach na temat Żydów, Polaków, Niemców i komunistów oraz Studium zniewolenia. (Wybory październikowe, 22 X 1939) w roku 1999.

W 1996 roku Jan Tomasz Gross został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi.

Zdjęcie autora: Marcin Jurczuk