O jaką Polskę walczymy? – pytali redaktorzy podziemnego „Biuletynu Informacyjnego” w 1943 roku. Koniec wojny przyniósł zagładę tamtego świata. Przerwana została ciągłość państwa i tradycji. Skończyła się ta postać Polski Niepodległej, która trwała w zmiennym, ale ciągłym kształcie geograficznym i społecznym przez tysiąc lat. II RP była jej ostatnim wcieleniem. W projekcie „Węzły pamięci…” chcemy odtworzyć jej portret pamięciowy.

Chcemy przypomnieć spuściznę kulturową państwa wieloetnicznego i wielokulturowego, tradycję Polski obywatelskiej, pojmowanej przez kolejne pokolenia jako dobro wspólne. Pragniemy zadać pytanie, w imię jakiej Polski dokonywali wyboru jeńcy w Starobielsku, przedzierali się na Zachód ochotnicy do Polskich Sił Zbrojnych?

Inspiracją dla projektu był cykl „Lieux de memoire” francuskiego historyka Pierre Nora. U nas w miejsce „lieux” stosujemy termin „węzły”. Zawarta w nim metafora jest oczywista i celowo wieloznaczna. „Węzłami” są nazwy, pełniące funkcje połączeń („supełków”) w rozmaitych sieciach znaczeniowych, które składają się na zbiorową pamięć i zbiorowe wyobrażenia.

Prace nad projektem, którego pomysłodawcą jest prof. Zdzisław Najder, trwały od czerwca 2010 roku, koordynowane przez Muzeum Historii Polski we współpracy z Fundacją Węzły Pamięci. W realizację projektu zaangażowało się liczne grono historyków i socjologów, które dokonuje rekonstrukcji dawnej mapy pojęć i wyobrażeń o utraconej Atlantydzie.

Rezultatem pracy jest książka powstała z inicjatywy pokolenia ludzi, dla których II RP jest przedmiotem żywej pamięci. Dla nich „Polska Niepodległa” stanowi zespół wspomnień i skojarzeń, powiązanych w spójną wizję. Adresatem jest współczesne pokolenie, które powinno wiedzieć, co ukształtowało polską tożsamość i poszukać odpowiedzi na pytanie, czy potrafimy ją rozumieć i rozwijać?

Całość publikacji przygotował zespół redakcyjny w składzie: Zdzisław Najder, Anna Machcewicz, Michał Kopczyński, Roman Kuźniar, Bartłomiej Sienkiewicz, Jerzy Stępień i Wojciech Włodarczyk.

Publikacja zawiera obszerny wybór fotografii, w większości publikowanych po raz pierwszy, które składają się na panoramiczny obraz II Rzeczpospolitej.

Do książki dołączamy dwie płyty CD. Na pierwszej z nich, zatytułowanej „Pieśni i piosenki”, zebraliśmy utwory, które były popularne w II RP i nadal są jeszcze śpiewane. Druga płyta pt. „Głosy i dźwięki” zawiera charakterystyczne sygnały masowo słuchanego radia oraz głosy wybitnych postaci naszej historii. Zgodnie z założeniami książki, zastosowaliśmy jako cezurę koniec istnienia Polskiego Państwa Podziemnego w 1945 roku.