Państwo wyznaniowe stanowi, jak się zdaje, nieco zapomniany już przedmiot zainteresowania ze strony prawa wyznaniowego. Tymczasem wielość postaci, w jakich państwo to może występować, z jednej strony, z drugiej zaś – stosunkowo liczne przykłady ustanawiania w praktyce tzw. faktycznych państw wyznaniowych
powodują, że refleksja badawcza nad fenomenem państwa wyznaniowego wydaje się być szczególnie potrzebna. Okazuje się bowiem, że państwo wyznaniowe nie jest bynajmniej wyłącznie rekwizytem historycznym. Państw, które zarówno de iure, jak i de facto utrzymują różnego rodzaju związki z kościołem (mieszczące się w pojemnej klasie, nazwijmy to, „orientacji konfesyjnej”) jest wciąż bardzo wiele. Studiowanie fenomenu państwa wyznaniowego nie jest więc jedynie przysłowiową lekcją historii. Połączenie państwa, kościoła i religii, przybierające bardzo rozmaite kształty, w dużej ilości przypadków jest wciąż aktualne, a sama kategoria państwa wyznaniowego nie jest wcale – jak mogłoby się wydawać na początku – wartością wyłącznie archiwalną. Jest tak tym bardziej, że w szerokiej, a przez to i pojemnej formule państwa konfesyjnego mieści się również państwo ideologiczne czy ideokratyczne, w przypadku którego określone poglądy, wartości i idee uzyskują status wyjątkowy, często do złudzenia przypominający religię oficjalną znaną z modelu państwa łączącego sferę sacrum ze sferą profanum. Dowodzą tego najlepiej liczne przykłady państw totalitarnych, w których rozmaite ideologie zastępowały wcześniejszą religię państwową, stając się swoistego rodzaju oficjalnym wyznaniem wiary. Te tzw. „religie polityczne” tworzyły niezwykle ciekawy – szczególnie z teoretycznego
punktu widzenia – wariant państwa wyznaniowego a rebours, którym również należy się zająć.


Ze Wstępu