Życie monastyczne w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI wieku Piotr Chomik

Wyznawcy prawosławia stanowili do końca XVI wieku istotną grupę mieszkańców Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dlatego podjęcie badań nad stanem prawosławnego monastycyzmu na tym obszarze do końca XVI wieku związane jest nie tylko z ustaleniem liczby i rozmieszenia monasterów, ale też z ich rolą i sytuacją ekonomiczną oraz stanem kultury i oświaty środowisk monastycznych. Niebagatelne znaczenie ma ocena skutków rozwoju życia monastycznego dla życia Kościoła prawosławnego jako całości na tle innych wyznań w Wielkim Księstwie Litewskim. Podjęte w niniejszej książce zagadnienia badawcze pozwalają stwierdzić, że monastery prawosławne w Wielkim Księstwie Litewskim w pierwszej połowie XVI wieku pełniły ważną rolę duchową czy kulturotwórczą, wpływały na postawy wiernych. Były dobrze zorganizowane, powiększały swój status ekonomiczny dzięki licznym nadaniom magnackim i szlacheckim. W drugiej połowie XVI wieku, mamy do czynienia z postępującym kryzysem życia monastycznego na tym obszarze, będącym wszakże odbiciem ogólnego kryzysu Kościoła prawosławnego w Rzeczypospolitej. Zdecydowana większość monasterów ufundowanych w wieku XVI przetrwała do czasu unii brzeskiej.