Nauczanie filozofii moralnej w uniwersytetach i gimnazjach akademickich w Polsce i na Litwie od XV do XVIII wieku w świetle podręczników wykładowych Stanisław Pyszka

Nauczanie filozofii moralnej, oparte na autorytecie Arystotelesa, Cycerona, Scholastyków i nowszych autorów - czyli na klasycznym ówczesnym kanonie lektur w tej dziedzinie - odbywało się w Akademii Krakowskiej od ok. 1410-1414 roku, od kiedy zaczęto przywozić z zagranicy a następnie pisać pierwsze rodzime komentarze do Etyki, Ekonomii i Polityki Arystotelesa. Drugą uczelnią, w której od 1595 roku nauczano filozofii, była Akademia Zamojska. Równoległym nurtem arystotelizmu filozoficzno-moralnego był ten uprawiany przez luterańskie Gimnazja Akademickie w Toruniu, Gdańsku i Elblągu. Osobnym zjawiskiem był krótki okres nauczania filozofii moralnej w ariańskiej Akademii w Rakowie w latach 1612-1638. Wreszcie nauczanie filozofii moralnej w kolegiach prowadzonych przez jezuitów na terenie I Rzeczpospolitej odbywało się od kiedy zorganizowano w nich pełne triennium filozofii kończące się metafizyką (od 1572 roku). Osobną katedrę tego przedmiotu ufundowano w Akademii Wileńskiej dopiero w roku 1641/1642, zaś w Prowincji Polskiej, w kolegium w Kaliszu, dopiero w roku 1647. Z chwilą jednak zapoczątkowania nauczania filozofii moralnej w szkołach jezuickich, odbywało się ono dość regularnie aż do roku 1768, angażując ok. 200 wykładowców i pozostawiając ok. 1000 dokumentów wykładowych. Niniejsza dysertacja omawia to nauczanie i przytacza dostępną bazę podręcznikową każdej z tych szkół.