Granice nauki Michał Heller Książka

Eseje Michała Hellera na temat nauki, wznowione i po raz pierwszy zebrane w jednej książce: od Spotkań z nauką – naznaczonych zachwytem młodego naukowca, przez Jak być uczonym – przemyślenia mistrza, który nigdy nie przestał być uczniem, aż po Sztuczne oddychanie bezlitośnie wytykające błędy w konstrukcji naszego systemu edukacji. Nawet najbardziej logicznie myślącym ludziom zdarzają się okresy poplątanego myślenia. Zdobywanie wiedzy i uprawiane nauki mogą być sposobem na życie tylko wtedy, gdy są w stanie przyczynić się do rozplątywania myśli, to znaczy czynienia ich bardziej przejrzystymi. Ta książka zmusza do myślenia i zadawania pytań, które rodzą kolejne pytania.

Dlaczego jesteśmy ciekawi świata? Czym w ogóle jest ciekawość? Kiedy staje się ona intelektualnym grzechem, który prowadzi nas do poznawczego piekła? Czy nuda jest ceną, którą płacimy za to, że czasem bywamy zaciekawieni? Ciekawość nie jest oczywistym przedmiotem refleksji. Rzadko zastanawiamy się, skąd się bierze i jakie pełni funkcje. Przyjmujemy jej istnienie bez komentarza. Tymczasem świat bez ciekawości w ogóle nie przypominałby naszego świata. Jest to potężna siła psychiczna, która pozwala nam gromadzić wiedzę i zmieniać otaczającą nas rzeczywistość. Bez zrozumienia, czym jest ciekawość, nie sposób odpowiedzieć na pytanie, kim jest człowiek. TRZECH FILOZOFÓW – TRZY PERSPEKTYWY – JEDNO POJĘCIE

Książka ta spina dwie Kopernikowskie rocznice. W 1973 roku świat na­uki obchodził pięćsetną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. To wy­darzenie skłoniło mnie wówczas, by się bliżej zająć jego dziełem. Tym bardziej, że w tamtym okresie żywo interesowałem się filozofią nauki i już wtedy zdawałem sobie sprawę z tego, że filozofia nauki uprawiana w oderwaniu od historii nauki jest trochę sztuką dla sztuki. Dziś, po pięć­dziesięciu latach, świat znowu obchodzi, tym razem pięćset pięćdziesią­tą rocznicę urodzin Kopernika, trudno byłoby więc nie zajrzeć do moich elaboratów z dawnych lat. Właściwie przez cały okres między tymi rocz­nicami Kopernik był obecny w moich zainteresowaniach: filozofia na­uki, teoria względności i kosmologia relatywistyczna, dzieje idei względ­ności. Od zawsze uważałem, a w miarę upływania czasu coraz bardziej utwierdzałem się w tym przekonaniu, że łączenie nauki i jej historii bar­dzo wzbogaca obie te dyscypliny. Oczywiście ideą przewodnią, łączącą wszystko w jedną, rozwijającą się w czasie, strukturę, była idea względ­ności. To właśnie tę strukturę nazwałem obecnie „teorią względności Mikołaja Kopernika”. Aby ją opisać, wystarczyło zebrać swoje dawniej­sze artykuły, odświeżyć przemyślenia, poprawić błędy i niedociągnięcia oraz dopisać to, czego brakowało, lub co w międzyczasie narosło. W ten sposób powstała ta książka.

O ile oczami wiary widzi się świat inaczej, niż oczami wiedzy naukowej? Jak, w perspektywie teologicznej, sens człowieka wiąże się z sensem Wszechświata? Jaki jest związek „teologii sensu” z „teologią stworzenia”? Pytania o sens człowieka i sens Wszechświata są ze sobą ściśle związane. Właściwie stanowią one jedno Wielkie Pytanie. Człowiek jest genetycznie związany z Wszechświatem. Korzenie człowieka wyrastają z historii Wszechświata. Jeżeli Wszechświat ma sens, to sens ten prawdopodobnie obejmuje także człowieka, ponieważ człowiek jest częścią, więcej: elementem struktury Wszechświata. A czy mógłby istnieć człowiek obdarzony sensem w bezsensownym Wszechświecie? Polecamy wznowienie klasycznej książki słynnego filozofa i kosmologa, poprawione i poprzedzone nowym wstępem Autora. Jednym z głównych problemów stojących przed teologią XXI wieku jest jej dialog z naukami, zwłaszcza z naukami przyrodniczymi. Fakt, że wielka liczba teologów (może nawet większość) nie dostrzega tego problemu, świadczy jedynie o tym, że jest to problem naprawdę palący. Zignorowanie go może zepchnąć teologię niedalekiej przyszłości na marginesy kulturowego życia ludzkości. Albo jeszcze wyraźniej – może włączyć teologię w ciągle przybierający na sile nurt irracjonalizmu, zrównując ją tym samym z wielu modnymi zabobonami. Należy więc problemowi dialogu teologii z naukami stawić czoło. fragment książki Ks. Prof. Michał Heller - uczony, kosmolog, filozof i teolog, który w matematycznych równaniach teorii naukowych potrafi dostrzec dzieła sztuki, a wielkich fizyków uważa za genialnych artystów tworzących swe kompozycje z liczb i matematycznych formuł. W 2008 roku otrzymał prestiżową Nagrodę Templetona, przyznawaną osobowościom, które wnoszą „wyjątkowy wkład w postęp badań i odkryć dotyczących rzeczywistości duchowej”. W czerwcu 2013 odznaczony Medalem św. Jerzego, przyznawanym przez Redakcję Tygodnika Powszechnego za "zmagania ze złem i uparte budowanie dobra w życiu społecznym".

Jak oswoić przypadek? Czy jest on wyłomem w racjonalności, czy da się go jakoś ująć w matematyczne karby? Sformułujmy problem kontrastowo: czy światem rządzi Bóg, czy czysty przypadek? Komu można zadedykować Filozofię przypadku? Michał Heller przyznaje, że sam mógłby ją zadedykować Richardowi Dawkinsowi i Williamowi Dembskiemu, którzy spierają się o to, czy biologiczna ewolucja jest „ślepym zegarmistrzem”, czy raczej świadczy o „Inteligentnym Projekcie”. W biologicznej ewolucji przypadek odgrywa rolę nadrzędną – jest źródłem zmienności gatunków. Autor Filozofii przypadku proponuje szersze spojrzenie. Odwołując się do historii pojęcia przypadku i jego ewolucji wskazuje miejsce, jakie przypadki zajmują w strukturze całego Wszechświata. A miejsca te są… nieprzypadkowe. Dlatego Filozofię przypadku można zadedykować i polecić każdemu, kto potrafi dostrzec głębię samego pytania o istotę przypadku. I ciekaw jest odpowiedzi. Prof. Michał Heller (ur. 1936r.), uczony, kosmolog, filozof i teolog, który w matematycznych równaniach teorii naukowych potrafi dostrzec dzieła sztuki, a wielkich fizyków uważa za genialnych artystów. Sam w swoich licznych książkach i artykułach naukowych z powodzeniem odnajduje się w obu rolach: naukowca-artysty i pisarza-uczonego. Laureat (2008) prestiżowej Nagrody Templetona. Fundator tej nagrody wymienił Michała Hellera obok Mikołaja Kopernika oraz Karola Wojtyły, jako przedstawiciela „polskiej tradycji” uczonych, których życiowym powołaniem stało się poszukiwanie odpowiedzi na Wielkie Pytania. Pytania o sens istnienia człowieka, życia i Wszechświata.

Głupota to słowo posiadające w języku polskim 283 synonimy występujące w co najmniej 28 różnych grupach znaczeniowych. W Szkicach zostały opisane wyłącznie „przypadki zawinione” wynikające z gnuśności, ewentualnie etycznej niegodziwości określonych osób, a nie przypadki, na które ktoś nie mógł mieć żadnego wpływu. Autorzy opisują swoje własne doświadczenia związane z głupotą i głupcami w myśl przekonania, że każda próba mająca na celu „policzenie” i „ponazywanie” głupoty jest warta zachodu. Trzej wybitni profesorowie i myśliciele: M. Heller, J. Stelmach i B. Brożek po świetnie przyjętym Sporze o rozumienie (CCPress 2019) ponownie zdecydowali się na współpracę. Ich „Szkice z filozofii głupoty” to wyjątkowy, wyrafinowany intelektualnie, ale także… zabawny zbiór traktatów, anegdot, czy – jak wolą Autorzy – szkiców, swoisty „strumień świadomości” trzech uczonych. Bartosz Brożek - filozof, kognitywista i prawnik, profesor nauk prawnych, pracownik Katedry Filozofii Prawa i Etyki Prawniczej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Michał Heller – teolog, profesor nauk teologicznych specjalizujący się w filozofii przyrody, fizyce, kosmologii relatywistycznej oraz relacji nauka–wiara. Pierwszy polski laureat Nagrody Templetona. Jerzy Stelmach – teoretyk i filozof prawa, profesor nauk prawnych, profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego, radca prawny.

Dlaczego tyle śmierci? Ludzkiego cierpienia? Dlaczego zło? Dlaczego Bóg dopuszcza to wszystko? Gdzie On w ogóle jest? – są to pytania obecne od początku chrześcijaństwa, ale wracają ze wzmożoną siłą za każdym razem, gdy w polu widzenia pojawia się jakiś kataklizm lub widmo cierpienia. Pytania typu „dlaczego?” jakoś zawsze były obecne, jeżeli nie jawnie, to przynajmniej ukryte w podtekście, ale zastanawiałem się także czego nas wojna może nauczyć. Bo że jest lekcją – bolesną! – nie ulega wątpliwości. Ten zbiorek rozważań jest objętościowo niewielki. Nie czekałem, aż uzbiera się ich więcej. Chciałem, by jak najprędzej trafiły do rąk czytelników. Człowiek ma silny instynkt samozachowawczy: nawet krytyczne sytuacje, gdy są rozciągnięte w czasie, stają się rutyną. Dlatego moimi przemyśleniami, podejmowanymi „na gorąco”, pragnę podzielić się z czytelnikami, dopóki mogą je przyjąć również „na gorąco”.

W jakiego Boga wierzą naukowcy? Co wspólnego z modlitwą ma rozwiązywanie równań? Dlaczego nie należy zapychać Bogiem dziur w nauce? Co nauka może dać teologii? Czemu teoria ewolucji jest aż teorią, a koncepcja Inteligentnego Projektu zahacza o herezję? Michał Heller w pasjonującej rozmowie z włoskim dziennikarzem Giulio Brottim opowiada o dwóch na pozór wykluczających się wartościach, które ukształtowały jego życie: religii i nauce. Wybitny uczony wspomina również wydarzenia ze swojego życia: trudy dzieciństwa na Syberii, studia, pracę duszpasterską i naukową w czasach komunizmu, a także dzieli się refleksją nad kondycją współczesnego chrześcijaństwa i powszechnej znajomości nauki. Spośród moich licznych fascynacji dwie okazały się szczególnie uporczywe i odporne na upływanie czasu: nauka i religia. Moją wadą jest to, że jestem zbyt ambitny. Zawsze chciałem robić tylko rzeczy najważniejsze. A czy może być coś ważniejszego od nauki i religii? Nauka daje nam Wiedzę, a religia daje nam Sens. Zarówno Wiedza jak i Sens są niezbędnymi warunkami godnego życia. I jest paradoksem, że obie te wartości często pozostają w konflikcie. Nierzadko spotykam się z pytaniem: jak potrafię je godzić? Gdy takie pytanie bywa zadawane przez naukowca lub filozofa, nieodmiennie dziwię się, jak wykształceni ludzie mogą nie dostrzegać, iż nauka nie czyni nic innego, jak tylko eksploruje Dzieło Stworzenia. ks. prof. Michał Heller „Często, mówiąc o nauce i wierze, formułuje się banalne i płytkie stwierdzenia (np. „cząsteczka Boga”) – ks. Heller przeciwstawia im poważne i odpowiedzialne zadanie formacji „ludzi-mostów” (on sam jest taką osobą”) L’Osservatore Romano „Zazwyczaj dialog między nauką a wiarą przypomina rozmowę dwóch głuchych – rzadko spotyka się osoby, które łączą w swoim życiu naukę i wiarę: jedną z nich jest ks. Heller” Il Manifesto

Nowe, uzupełnione wydanie książki przedstawiającej fenomenalny świat wybitnego kosmologa Rozmowa ze światowej klasy polskim uczonym i myślicielem o jego drodze życiowej, która prowadziła przez Sybir, seminarium duchowne, studia filozoficzne na KUL-u, wykłady na wielu renomowanych uczelniach świata aż do pałacu Buckingham, gdzie odebrał prestiżową Nagrodę Templetona „za pokonywanie barier między nauką a religią”. Kłopoty młodego wikarego, praca nad modelami kosmologicznymi, radość uczonego, któremu udało się znaleźć rozwiązanie matematycznego problemu, pierwszy komputer, spotkania z Janem Pawłem II, rozwijane przez lata pomysły „filozofii w nauce” i „teologii nauki” – oto niektóre motywy tej barwnej i wielowątkowej opowieści, do której Michała Hellera sprowokowali Wojciech Bonowicz, Bartosz Brożek i Zbigniew Liana. Michał Heller – ksiądz katolicki, filozof, kosmolog. Współtwórca Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych UJ w Krakowie. Laureat licznych nagród i wyróżnień, autor kilkudziesięciu książek, takich jak m.in.: Nowa fizyka i nowa teologia, Logos Wszechświata, Podróże z filozofią w tle, Granice nauki, Bóg i geometria.

Dlaczego Bóg i geometria? Dla kogoś, kto nie liznął historii filozofii, zestawienie to może być zaskakujące, ale każdy, kto cokolwiek słyszał o Platonie, wie, że „Bóg geometryzuje”. A jeżeli cała historia filozofii sprowadza się do kilku przypisów do Platona, jak utrzymywał Alfred North Whitehead, to któreś z nich muszą się odnosić do relacji między geometrią a Bogiem. Ponieważ zarówno filozofia, jak i geometria od dawna należą do obszarów moich zainteresowań, nie mogłem nie zastanawiać się nad tym, co to znaczy, że „Bóg uprawia matematykę”. Istnieje wiele opracowań historii geometrii i całościowych, i dotyczących poszczególnych okresów. Nie jest moim zamiarem pisanie jeszcze jednego. Istnieje również wiele podręczników historii filozofii i wcale nie mniej podręczników i monografii historii dogmatyki chrześcijańskiej. Także nie chcę dodawać do tej listy mojego własnego przyczynku. Interesuje mnie to, co można wyczytać, studiując obydwa te rodzaje dzieł, a czego w żadnym z nich nie napisano wprost, przynajmniej w wystarczająco pełnym zakresie. I ja nie pretenduję do pełności, ale może uda mi się przetrzeć szlak i uchwycić kilka idei, których nie widać, gdy się drąży tylko jedną z zaangażowanych stron. Michał Heller Książka otrzymała nagrodę Złotej Róży, przyznaną za najlepszą polską książkę popularnonaukową sezonu 2014/2015 Michał Heller – uczony, kosmolog, filozof i teolog. W 2008 roku otrzymał Nagrodę Templetona. Autor kilkudziesięciu książek, m.in. Granice nauki (CCPress 2014), Filozofia kosmologii (CCPress 2013), Bóg i nauka. Moje dwie drogi do jednego celu (CCPress 2013), Wszechświat – Maszyna czy Myśl? (wspólnie z Józefem Życińskim, CCPress 2014). Dlaczego Bóg i geometria? Dla kogoś, kto nie liznął historii filozofii, zestawienie to może być zaskakujące, ale każdy, kto cokolwiek słyszał o Platonie, wie, że „Bóg geometryzuje”. A jeżeli cała historia filozofii sprowadza się do kilku przypisów do Platona, jak utrzymywał Alfred North Whitehead, to któreś z nich muszą się odnosić do relacji między geometrią a Bogiem. Ponieważ zarówno filozofia, jak i geometria od dawna należą do obszarów moich zainteresowań, nie mogłem nie zastanawiać się nad tym, co to znaczy, że „Bóg uprawia matematykę”. Istnieje wiele opracowań historii geometrii i całościowych, i dotyczących poszczególnych okresów. Nie jest moim zamiarem pisanie jeszcze jednego. Istnieje również wiele podręczników historii filozofii i wcale nie mniej podręczników i monografii historii dogmatyki chrześcijańskiej. Także nie chcę dodawać do tej listy mojego własnego przyczynku. Interesuje mnie to, co można wyczytać, studiując obydwa te rodzaje dzieł, a czego w żadnym z nich nie napisano wprost, przynajmniej w wystarczająco pełnym zakresie. I ja nie pretenduję do pełności, ale może uda mi się przetrzeć szlak i uchwycić kilka idei, których nie widać, gdy się drąży tylko jedną z zaangażowanych stron. Michał Heller Książka otrzymała nagrodę Złotej Róży, przyznaną za najlepszą polską książkę popularnonaukową sezonu 2014/2105. Michał Heller – uczony, kosmolog, filozof i teolog. W 2008 roku otrzymał Nagrodę Templetona. Autor kilkudziesięciu książek, m.in. Granice nauki (CCPress 2014), Filozofia kosmologii (CCPress 2013), Bóg i nauka. Moje dwie drogi do jednego celu (CCPress 2013), Wszechświat – Maszyna czy Myśl? (wspólnie z Józefem Życińskim, CCPress 2014).

Nawet krótki wypoczynek upycha się gdzieś między obowiązkami. Kazanie – wysłuchane lub może przeczytane – rozrywa ten napięty ciąg i kieruje myśl do obszarów, nad którymi czas nie ma takiej władzy. Temat czasu zawsze mnie fascynował – jako temat filozoficzny, egzystencjalny, głęboko teologiczny. Świadectwa tej fascynacji można znaleźć rozsiane we wszystkich poprzednich tomikach. Nawet w samych tytułach: „10.30 u Maksymiliana” – to przecież wyraźnie wskazana godzina na zegarze; „Zakład o życie wieczne” – to rozgrywka między czasem a wiecznością; a „Daj nam oczy widzące” – prośba o wzrok tak przenikliwy, by mógł wznieść się ponad czas. Gdy rozerwą się więzy czasu... prowadzi ten ciąg refleksji do momentu, w którym nasz czas się urwie, a trzy kropki zawieszą perspektywę na brzegu Nieznanego. Ta perspektywa jest perspektywą wszystkich rozważań w tym tomie. Michał Heller – uczony, kosmolog, filozof i teolog, który w matematycznych równaniach teorii naukowych potrafi dostrzec dzieła sztuki, a wielkich fizyków uważa za genialnych artystów, tworzących swe kompozycje z liczb i matematycznych formuł. Sam w swoich licznych książkach i artykułach naukowych z powodzeniem odnajduje się w obu rolach: naukowca-artysty i pisarza-uczonego.

Czy fenomen życia da się zredukować do praw fizyki? Jak to było „naprawdę”? Czy życie powstało spontanicznie z materii martwej na mocy działania praw fizyki, czy też w momencie zaistnienia życia miała miejsce jakaś „nieciągłość” w funkcjonowaniu praw fizyki? Czy przez tę nieciągłość wdarł się do praw fizyki jakiś niezwykły, zupełnie nieprawdopodobny przypadek? Czy też była to ingerencja Stwórcy w prawa stworzonego świata? Czy może jeszcze coś zupełnie innego, czego działania ani natury zupełnie dziś nie podejrzewamy? Opierając się wyłącznie na dotychczasowych wynikach badań fizyki, biologii i wszystkich innych nauk zaangażowanych w ten problem, odpowiedź może być tylko jedna: nie wiemy. I najprawdopodobniej długo jeszcze wiedzieć nie będziemy. Michał Heller

Gdy w gronie ludzi niezaangażowanych religijnie, pada słowo „teologia”, natychmiast pojawia się pytanie: Czy obecnie, wobec jej notorycznego konfliktu z nauką, można jeszcze mówić o teologii, która w jakimś racjonalnym sensie byłaby partnerką innych nauk? Nawet jeżeli pytanie to nie zostaje wypowiedziane głośno, zawisa w powietrzu jako drążąca wątpliwość. Nie znaczy to jednak, że wszelkie polemiki ustały: zdaniem jednych, konflikty między teologią a nauką polegają wyłącznie na nieporozumieniach metodologicznych; zdaniem innych, dotykają istoty rzeczy i kompromitują teologię. Tak czy inaczej, istnienie konfliktów jest faktem historycznym. I zapewne pozostaną one z nami do końca dziejów zarówno nauki, jak i teologii. Choćby z tego względu, że zagadnienia, jakich te konflikty dotykają, są zbyt doniosłe, by każde pokolenie nie musiało ich przemyśleć od nowa. - Michał Heller

Czy matematyka jest poezją? Jak szukać sensu we wszechświecie? Gdzie leżą granice czasu, przestrzeni i prawdopodobieństwa? W swojej najnowszej książce Michał Heller zastanawia się nad trzema zasadniczymi zagadnieniami: czym jest nauka i czemu zawdzięcza ona swoje sukcesy? Jak teorie naukowe mają się do rzeczywistości? Jakie miejsce w naukowym obrazie świata zajmuje człowiek: twórca nauki i odkrywca praw przyrody? Przedmiotem refleksji i analiz wybitnego filozofa i kosmologa są procesy, dotyczące zarówno Wszechświata - rozumianego jako całość - oraz pewnych jego aspektów i zjawisk zachodzących w samej nauce. To, co znajduje się poza granicami, nie należy (jeszcze) do nauki, ale stanowi dla niej wyzwanie, obietnicę dalszych podbojów, ale i ryzyko porażek. Metoda prób i błędów jest wpisana w metodę naukową. Co więcej, granice niejako prowokują, aby je przekraczać. Prowokacja ta tkwi w horyzoncie prac badawczych i jest odpowiedzialna za pewną agresywność nauki. Stąd dyrektywa metodologiczna: naukowiec nigdy nie powinien poddawać się wobec nowych pytań, a priori przyjmując, że wykraczają one poza sferę kompetencji naukowej metody. Nie chodzi jednak o to, żeby przekraczać granice metody, lecz o to, by udoskonalając metodę, przesuwać jej granice. /fragment Wstępu/ Ks. Prof. Michał Heller - uczony, kosmolog, filozof i teolog, który w matematycznych równaniach teorii naukowych potrafi dostrzec dzieła sztuki, a wielkich fizyków uważa za genialnych artystów tworzących swe kompozycje z liczb i matematycznych formuł. W 2008 roku otrzymał prestiżową Nagrodę Templetona, przyznawaną osobowościom, które wnoszą „wyjątkowy wkład w postęp badań i odkryć dotyczących rzeczywistości duchowej”. W czerwcu 2013 odznaczony Medalem św. Jerzego, przyznawanym przez Redakcję Tygodnika Powszechnego za "zmagania ze złem i uparte budowanie dobra w życiu społecznym". Ostatnio opublikował książkę Bóg i nauka. Moje dwie drogi do jednego celu (CCPress 2013).

Książka „Przestrzenie Wszechświata” miała być kontynuacją „Boga i geometrii” i w pewnym sensie nią jest – ale tylko w pewnym sensie. Od czasów Newtona (tamta książka kończyła się na Newtonie) historia geometrii nabrała przyspieszenia i potem można ją śledzić już tylko bardzo wybiórczo. Zmienił się także charakter jej oddziaływań z resztą kultury. Gdy przy końcu lektury tej książki (uzupełnionej, być może, wcześniejszą lekturą Boga i geometrii) ogarniamy rozwój geometrii od starożytnych Greków do geometrii nieprzemiennej i syntetycznej geometrii różniczkowej, uderza nas niezwykła skuteczność racjonalnej myśli. Owszem, historia geometrii składa się z powikłanych dziejów ludzi, którzy ją tworzyli – ich wzlotów i dramatów – ale na labirynt ludzkich przygód nakłada się coś, co wyrasta ponad wszystkie ludzkie uwikłania, coś, co jest wprawdzie produktem ludzkich umysłów, ale swoją racjonalnością i systematycznym narastaniem nie jest podobne do niczego, co ludzie kiedykolwiek stworzyli. Grecy i późniejsze czasy aż do nowoczesności łączyły tę racjonalność z Bóstwem, ludzie Oświecenia woleli mówić o Ponadludzkim Rozumie, a my po prostu tę Racjonalność eksploatujemy, nieustannie ją tym samym pomnażając ponad nasze własne ograniczenia. Rzecz w tym, że nasze ludzkie uwikłania, nawyki myślowe i językowe przyzwyczajenia nie mają tu wielkiego znaczenia. Dzieje geometrii i jej zastosowań do badania świata pokazują, że pozostajemy w służbie Czegoś, co nas obejmuje i ponad nas wykracza. Filozoficzne i teologiczne przesłanie całej tej długiej (ale niezakończonej) historii od przed-Euklidesem do po-Einsteinie jest wyraźnie czytelne: badając wszechświat, stawiamy czoła Wielkiej Racjonalności Michał Heller Michał Heller – uczony, kosmolog, filozof i teolog. Laureat Nagrody Templetona i założyciel Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie. Autor m.in. książek „Filozofia przypadku” (CCPress 2012); „Bóg i nauka. Moje dwie drogi do jednego celu” (CCPress 2013); „Granice nauki” (CCPress 2014); „Bóg i geometria. Gdy przestrzeń była Bogiem” (CCPress 2015).

Jak wygląda prawdziwa struktura materii? Czy najbardziej fundamentalnymi prawami natury rządzi prawdopodobieństwo, a nie konieczność? Dlaczego świat kwantów rządzi się prawami sprzecznymi ze zdrowym rozsądkiem? Mechanika kwantowa, jedna z najważniejszych dziedzin współczesnej fizyki, narodziła się w pierwszych dekadach ubiegłego stulecia. Panowało wówczas niemal powszechne przekonanie, że natura skrywa już niewiele tajemnic. Sformułowanie teorii kwantów obaliło ten optymistyczny pogląd – stało się jasne, że przyroda w najmniejszej skali funkcjonuje całkowicie inaczej niż w skali, w której działają nasze zmysły. Świat cząstek elementarnych, zjawiska nielokalne, indeterminizm i wiele paradoksów (jak słynny jednocześnie żywy i martwy kot Schrodingera) pociąga zwłaszcza filozofów, bo sprzeczny ze zdrowym rozsądkiem obraz mikroświata wywołuje doniosłe filozoficzne konsekwencje. Żeby zrozumieć te wszystkie zjawiska, trzeba zagłębić się w matematyczną strukturę mechaniki kwantowej. Książka Michała Hellera umożliwia to nawet tym, którzy nie mają za sobą akademickiego kursu z matematyki, wymagana jest wyłącznie umiejętność precyzyjnego myślenia.

Głupota to słowo posiadające w języku polskim 283 synonimy występujące w co najmniej 28 różnych grupach znaczeniowych. W Szkicach zostały opisane wyłącznie „przypadki zawinione” wynikające z gnuśności, ewentualnie etycznej niegodziwości określonych osób, a nie przypadki, na które ktoś nie mógł mieć żadnego wpływu. Autorzy opisują swoje własne doświadczenia związane z głupotą i głupcami w myśl przekonania, że każda próba mająca na celu „policzenie” i „ponazywanie” głupoty jest warta zachodu. Trzej wybitni profesorowie i myśliciele: M. Heller, J. Stelmach i B. Brożek po świetnie przyjętym Sporze o rozumienie (CCPress 2019) ponownie zdecydowali się na współpracę. Ich „Szkice z filozofii głupoty” to wyjątkowy, wyrafinowany intelektualnie, ale także… zabawny zbiór traktatów, anegdot, czy – jak wolą Autorzy – szkiców, swoisty „strumień świadomości” trzech uczonych. Bartosz Brożek - filozof, kognitywista i prawnik, profesor nauk prawnych, pracownik Katedry Filozofii Prawa i Etyki Prawniczej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Michał Heller – teolog, profesor nauk teologicznych specjalizujący się w filozofii przyrody, fizyce, kosmologii relatywistycznej oraz relacji nauka–wiara. Pierwszy polski laureat Nagrody Templetona. Jerzy Stelmach – teoretyk i filozof prawa, profesor nauk prawnych, profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego, radca prawny.

Nauka jest wspaniałym osiągnięciem ludzkości. Jak każdy wynalazek może być jednak niewłaściwie stosowana, zwłaszcza jeżeli nie do końca wiadomo do czego służy i jak działa. Elementarna wiedza o nauce, jej metodzie, strukturze, ambicjach, możliwościach i ograniczeniach, wydaje się być czymś nieodzownym dla współczesnego, wykształconego człowieka. Książka "Filozofia nauki" zrodizła sie przede wszystkim z wieloletniej praktyki dydaktycznej ks. prof. Michała Hellera, który prowadził wykłady dla kilku pokoleń studentów, oraz jego doświadczeń na polu popularyzacji nauki. Oba te obszary działalności wiążą się z koniecznością usuwania fałszywych uprzedzeń oraz prostowania najczęstzszych błędnych poglądów i teorii. Książka od lat jest nieocenioną pomocą dydaktyczną dla studentów i pasjonaów filozofii oraz nauk przyrodniczych, czego odzwierciedleniem jest jej niniejsze wydanie.

Święty Augustyn (354-430) - jeden z Ojców Kościoła, filozof, teolog, początkowo wyznawał manicheizm, później był neoplatonikiem (pod wpływem pism Plotyna), by wreszcie pod wpływem kazań biskupa Ambrożego nawrócić się na chrześcijaństwo; w 387 roku został ochrzczony, a w 395 roku został już biskupem ostro zwalczającym wszelkie herezje; jest autorem wielu pism, z których bodaj najważniejsze jest ogromne "Państwo Boże", najbardziej zaś osobistym są właśnie Wyznania. Jak pisze W. Tatarkiewicz Augustyn położył podwaliny pod nową chrześcijańską filozofię. Zerwał z klasyczną postawą Greków (...), jego postawa była introspekcyjna, a wola miała dlań pierwszeństwo przed rozumem. (...) Augustyn pojął Boga jako nieskończonego, a świat jako twór nadprzyrodzony i dzieło łaski.(...) Cała koncepcja filozoficzna Augustyna [co najlepiej widać właśnie w "Wyznaniach"] oparta była na większym zaufaniu do woli, wiary, miłości i łaski niż do rozumu i doświadczenia.

Myślenie krytyczne to myślenie samodzielne, kierujące się takimi wartościami jak rzetelność, wolność, odpowiedzialność i dobro. To myślenie empatyczne, rozumne, czyli zdolne do rozmowy i rozumienia innych i siebie celem podejmowania takich decyzji, z których wyniknie najbardziej optymalne dobro. Myślenie krytyczne to myślenie nad myśleniem, dlatego książka zarysowuje mapę myślenia. Ukazuje różnicę między myśleniem intelektualnym (sprawnym, skutecznym i funkcjonalnym) a rozumnym. Zwraca uwagę na źródła naszych przekonań i ich wpływu na myślenie, na funkcję myślenia mitologicznego, na pozytywne i negatywne skutki działania intuicji i wyobraźni, na związek myślenia i sumienia. Informuje o społecznych i technologicznych uwarunkowaniach bezmyślności, o niebezpieczeństwach ideologii i teorii spiskowych. Wyjaśnia takie pojęcia jak prawda, mądrość i głupota, dogmatyzm, fanatyzm, relatywizm, perspektywizm. Odpowiada wreszcie na pytanie, dlaczego humanizm doprowadził do gułagów i obozów koncentracyjnych. Myślenie krytyczne jest szczególnie konieczne w czasach dezinformacji, postetyki, postprawdy i sztucznej inteligencji (AI). Podręcznik został wyposażony w narzędzia dydaktyczne: słownik pojęć, biografie myślicieli i przede wszystkim pytania i problemy do dyskusji. Może być podstawą dla odrębnej ścieżki myślenia krytycznego, jak też być wykorzystany jako wsparcie dla większości przedmiotów programu szkoły średniej.   

Platon (427 p.n.e.-347 p.n.e.) uczeń Sokratesa, którego śmierć uważał za niewyobrażalną zbrodnię ateńskiej republiki, napisał 35 dialogów. Protagoras należy do tzw. dialogów wczesnych. Rozpatruje w nim Platon problemy etyczne - dokładnie zagadnienie cnoty, pytając czy cnoty można się nauczyć i przyjmując, że cnota równoznaczna jest z wiedzą. Sam Protagoras jest znakomitym rozmówcą Sokratesa i Platon (co się w innych dialogach nie zdarza) często przyznaje mu rację. Jak pisze we wstępie Władysław Witwicki: Jak wiele innych dialogów Platona, tak i Protagoras jest żywym obrazem scenicznym. Jesteśmy w nim świadkami walki na argumenty i na środki sugestywne – o prawdę i o wpływ na dusze młodzieży – pomiędzy Sokratesem z jednej a Protagorasem z drugiej strony. Walczący stoją na wspólnym gruncie, mają jednakie cele na oku, opierają się na wspólnym założeniu – różnią się typem psychicznym, pozycją społeczną i metodą pracy. Celem pracy zarówno Protagorasa jak i Sokratesa było przygotowanie młodzieży do życia obywatelskiego. Protagoras zorganizował i ujął w ramy zawodu swą działalność nauczycielską i pedagogiczną, Sokrates uprawiał ją przygodnie i jakby od niechcenia. Każdy z nich miał na oku to, żeby z młodzieńców, którzy z nimi obcowali, porobić dzielnych, a tym samym szczęśliwych i pożytecznych ludzi. Wyrabianie dzielności, jednako pojętej, i pomoc w pracy nad sobą – to był wspólny cel Sokratesa i Protagorasa. Obaj uważali, że do osiągnięcia tego celu nie wystarcza młodemu człowiekowi naiwnie słuchać obyczaju przodków i opinii szerokich kół; życie czynne powinno się, zdaniem ich obu, zaczynać od pracy intelektualnej i moralnej, rozłożonej na lata. Dzielnym być potrafi tylko człowiek wykształcony, oświecony, inteligentny, wyćwiczony – to jest wspólne założenie Sokratesa i Protagorasa.

Święty Augustyn (354-430) - jeden z Ojców Kościoła, filozof, teolog, początkowo wyznawał manicheizm, później był neoplatonikiem (pod wpływem pism Plotyna), by wreszcie pod wpływem kazań biskupa Ambrożego nawrócić się na chrześcijaństwo; w 387 roku został ochrzczony, a w 395 roku został już biskupem ostro zwalczającym wszelkie herezje; jest autorem wielu pism, z których bodaj najważniejsze jest ogromne "Państwo Boże", najbardziej zaś osobistym są właśnie Wyznania. Jak pisze W. Tatarkiewicz Augustyn położył podwaliny pod nową chrześcijańską filozofię. Zerwał z klasyczną postawą Greków (...), jego postawa była introspekcyjna, a wola miała dlań pierwszeństwo przed rozumem. (...) Augustyn pojął Boga jako nieskończonego, a świat jako twór nadprzyrodzony i dzieło łaski.(...) Cała koncepcja filozoficzna Augustyna [co najlepiej widać właśnie w "Wyznaniach"] oparta była na większym zaufaniu do woli, wiary, miłości i łaski niż do rozumu i doświadczenia. Poprzez osobisty ton składających się z 13 ksiąg "Wyznań" ukazuje nam Augustyn swe błędy młodości, daje jasno do zrozumienia, iż człowiek obciążony jest grzechem pierworodnym, a remedium na nie jest łaska Chrystusa, którą się otrzymuje poddając swe życie Bogu przez sakramenty.

Do niedawna większość ludzi mówiła językiem tej klasy społecznej, do której należała. Ich słownictwo mogło być ograniczone, lecz przyswajali je z pierwszej ręki, od swoich rodziców i sąsiadów, stąd też znali oni właściwe znaczenia tych słów, z których korzystali, i nie podejmowali prób korzystania z innych. Dziś z kolei - zgaduję - dziewięć dziesiątych populacji nie wie, co znaczy trzydzieści procent spośród słów, których używają. Konieczne jest, abyśmy byli świadomi zła w świecie, tego przeszłego, wiedząc, do czego zdolny jest człowiek, i mogąc się przed tym złem ustrzec, oraz tego obecnego, tak byśmy mogli podjąć działania polityczne na rzecz jego wykorzenienia. Wszakże Poeta nie umie zabrać się do tego bez ubrudzenia siebie i swoich czytelników. Napisać sztukę, a więc stworzyć świat wtórny na temat, dajmy na to, Auschwitz jest nikczemnością: autor i publiczność mogą przed sobą udawać zgorszenie moralne, lecz w rzeczywistości spędzają razem rozrywkowy wieczór, czerpiąc estetyczną przyjemność ze spraw potwornych.

Ponad 30 lat po ukazaniu się w PIW-ie najważniejszego zbioru tekstów Paula Ricoeura „Język, tekst, interpretacja. Wybór pism”, polscy czytelnicy będą mogli po raz pierwszy zapoznać się z całością tomu „Hermeneutyka i nauki społeczne. Eseje o języku, działaniu i interpretacji”, której część (cztery z jedenastu rozdziałów) zawarta była w poprzednim wyborze. Cenione przekłady Piotra Graffa zostały uzupełnione o nowe znakomite tłumaczenia Joanny Bednarek, dzięki czemu jedna z kluczowych i regularnie wznawiana na świecie praca wybitnego przedstawiciela fenomenologii hermeneutycznej ukazuje się w klasycznej i zgodnej z oryginalnym zamysłem autora formie. Wśród nietłumaczonych dotąd tekstów w części pierwszej znajdziemy dwa fundamentalne eseje: „Hermeneutyka i krytyka ideologii” oraz „Fenomenologia i hermeneutyka”, przy czym ten drugi jest o tyle ważny, że pokazuje istotne przemiany hermeneutyki i jej ścisłe związki z fenomenologią – sprawy nie zawsze jasne. W części drugiej nowością jest  rozdział „Czym jest tekst? Wyjaśnianie i rozumienie”, gdzie Ricoeur przedstawia hermeneutycznie pojętą teorię tekstu, która może stanowić ważną konkurencję dla teorii strukturalno-semiotycznej. W bardzo przekonujący sposób pokazuje tu również, że tradycyjne przeciwstawianie wyjaśniania i rozumienia należy poważnie zrewidować. Problemy dotyczące tekstu rozwija zresztą Ricoeur w trzeciej części książki, całkowicie nowej dla polskiego czytelnika. Tu także daje wyraz swoim szerokim zainteresowaniom filozoficznym i naukowym (nauka, ideologia, psychoanaliza) oraz pochyla się nad interpretacją funkcji narracyjnej.

Czy główne argumenty C.S. Lewisa broniące wiary chrześcijańskiej są przekonujące? W książce C.S. Lewis jako apologeta. Mocne i słabe strony najważniejszych argumentów zwolennicy i krytycy apologetyki Lewisa debatują nad wartością jego argumentów z Pragnienia, z rozumu, z moralności, trylematu dotyczącego Boskości Chrystusa, a także odpowiedzi Lewisa na problem zła. Dzięki tym żywym i szczegółowym debatom czytelnicy mają szansę na głębsze zrozumienie i docenienie najbardziej wpływowego współczesnego apologety chrześcijańskiego.C. S. Lewis to Mount Everest wśród apologetów chrześcijańskich (przynajmniej jeśli chodzi o ostatnie stulecie). Przez dziesięciolecia laicy, specjaliści, zwolennicy i krytycy próbowali zdobyć ten szczyt, starając dorównać pociągającej jasności i logice, które uczyniły Lewisa tak monumentalną postacią. Prawie każdy autor pokazuje, jak można w sposób uprzejmy komunikować się z ludźmi, z którymi się nie zgadzamy, aby debata mogła być owocna – nie wspominając o tym, że jest pomocna w wyjaśnianiu, udoskonalaniu, a nawet porzucaniu argumentów wcześniej wyrażanych z pełnym zdecydowaniem na rzecz lepszych. Podobnie jak Lewis, autorzy biorący udział w dyskusji wspólnie uosabiają umiejętność argumentowania bez kłótliwości, niezgadzania się bez bycia nieprzyjemnym, posiadania autorytetu bez bycia autorytarnym, a nawet wygłaszania dogmatu bez bycia dogmatycznym.[A]utorzy 20 esejów ukazujących „mocne i słabe strony argumentacji Lewisa” wyrażają się w sposób żywy i przystępny. Dobrze radzą sobie z reprezentowaniem poglądów Lewisa, odzwierciedlając swoje doświadczenie w badaniach nad Lewisem. Wiarygodnie przedstawiają ogólne zarysy sporu w sposób przydatny dla tych, którzy nic nie wiedzą o omawianych argumentach, jednocześnie dodając wystarczająco dużo nowych treści, aby zainteresować osoby bardziej zaznajomione z tematem. Jest to wyśmienita publikacja […]. Grupa uczonych stworzyła wciągającą książkę o apologetyce C. S. Lewisa. Jej egzemplarz powinien znaleźć się w każdej bibliotece uniwersyteckiej. Zwolennicy każdej ze stron prezentowanej tu dyskusji mają powody do wdzięczności dla jej uczestników.dr Brian J. Wright (Ridley College, Melbourne, Australia)Gregory Bassham – emerytowany profesor filozofii w King’s College (Pensylwania). Jego zainteresowania badawcze obejmują teorię prawa, etykę środowiskową i relacje popkultury z filozofią. Jest autorem, współautorem lub redaktorem kilkunastu książek, między innymi: Hobbit i filozofia. Prawdziwa historia tam i z powrotem, The Chronicles of Narnia and Philosophy, The Lord of the Rings and Philosophy,); Lewis i Tolkien o mocy wyobraźni, w: C. S. Lewis jako filozof. Prawda, Dobro i Piękno, pod red. Davida Baggetta, Gary’ego R. Habermasa i Jerry’ego L. Wallsa (Fundacja Prodoteo, 2024).Seria C. S. Lewis. Rozum i Wiara„Wierzę w chrześcijaństwo tak samo jak we wschodzące słońce - nie tylko dlatego, że je widzę, ale także dlatego, iż dzięki niemu widzę wszystko inne.” (C.S. Lewis)Seria wydawnicza „C. S. Lewis. Rozum i Wiara” to zbiór publikacji dotyczących twórczości i życia Clive’a Staplesa Lewisa, uznawanego za największego współczesnego chrześcijańskiego apologetę. Prezentuje intelektualne walory teizmu oraz argumentację na rzecz tezy o racjonalności przekonań teistycznych, a w szczególności chrześcijaństwa. Choć Lewis zmarł w roku 1963, jego twórczość jest wciąż aktualna. Do jego argumentów i analiz dotyczących moralności oraz społeczeństwa wciąż odwołują się zawodowi filozofowie i teologowie, a także liczni przedstawiciele obu stron filozoficzno-teologicznego sporu ateizmu z teizmem. Na język polski przełożono już wiele prac C.S. Lewisa, które cieszą się niesłabnącą popularnością. Seria „C.S. Lewis. Rozum i Wiara” proponuje opracowania biograficzne i krytyczne oraz pogłębione analizy jego poglądów. Publikowane w niej teksty odznaczają się naukową wnikliwością, a jednocześnie są przystępne dla szerokiego grona czytelników, tak jak twórczość samego C.S. Lewisa, który przekonywał, że dzięki chrześcijaństwu wszystko inne nabiera sensu.

Wojciech Babijczuk – wrocławski szkolny trener szachowy, pasjonat filozofii, matematyki i tańca towarzyskiego. Absolwent kilku uczelni: Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Politechniki Wrocławskiej. Po translacji i wydaniu w naszym kraju wszystkich „Próbek” Kartezjusza autor pomyślał, że teraz kolej na następną pozycję – „Pasje Kartezjusza”. „Tylko Bóg może sprawić, że zło wyrządzone przez człowieka drugiej istocie, stanie się kiedyś dobrem”.

Miłość jest sztuką, której można się nauczyć. O SZTUCE MIŁOŚCI nie prezentuje ani teorii osobowości ani teorii popędów. Książka ta ma być przede wszystkim doradcą pomocnym w rozważaniach kwestii jak żyć. Miłość, jak ją rozumie Fromm, to nie tyle uczucie, ile sposób zaangażowania wobec społeczeństwa w dialogu, jakim jest działania publiczne, praca oraz twórczość. Związek erotyczny, miłość dziecka, miłość braterska czy rodzicielska, przyjaźń - byłyby to w tym rozumieniu przypadki o szczególnych barwach i znacznej intensywności uczuciowej, przypadki owego nieustającego porywu. Tak rozumiejąc miłość, Fromm zapewnia, że jest ona sztuką, której można się nauczyć.

Niniejsza Historia filozofii współczesnej ks. Rogera Verneaux kontynuuje jego Historię filozofii nowożytnej, obejmując okres od Marksa do Sartre’a. We Wprowadzeniu do Historii filozofii nowożytnej Autor przedstawił główne założenia swego podręcznika:„Można by zasadnie dziwić się temu, że w dziele poświęconym historii filozofii zamieszczamy uwagi krytyczne. Przyznajmy, że jest to zabieg nietypowy i niebezpieczny. Jednak w naszych oczach historia filozofii nie jest celem samym w sobie. Jest środkiem do nauki myślenia i wydaje się nam nie tylko czymś normalnym, ale wręcz koniecznym, by po zrozumieniu jakiejś doktryny umysł zareagował na nią, starając się oddzielić jej mocne i słabe strony.Nie zgadzamy się bowiem z tym, że filozofia sprowadza się do historii filozofii: oznaczałoby to wprost zaprzeczenie filozofii jako poszukiwania prawdy, względnie uczynienie z filozofii czystego poszukiwania, to znaczy poszukiwania, które nie jest w stanie niczego odnaleźć. Taki historycyzm stanowi zamaskowaną formę sceptycyzmu. (…)Jest zresztą oczywiste, że krytyczny zamiar w niczym nie ujmuje metodologicznej sympatii, która jest warunkiem koniecznym do uprawiania historii idei, a która osobiście przychodzi nam bardzo łatwo w obliczu przejawów geniuszu. Dlatego schlebiamy sobie tym, że krytyka nigdy nie wpływa na przedstawienie treści”.Ks. Roger Verneaux (1906-1997), wieloletni wykładowca Instytutu Katolickiego w Paryżu, wybitny znawca idealizmu i autor cenionej serii podręczników z filozofii tomistycznej, z której dotychczas w przekładzie polskim ukazały się: Epistemologia ogólna czyli krytyka poznania, Historia filozofii nowożytnej oraz Historia filozofii współczesnej.Patronat: Naukowe Towarzystwo Tomistyczne

„Centralnym twierdzeniem niniejszej książki jest to, że arystotelesowska metafizyka jest nie tylko kompatybilna ze współczesną nauką, lecz jest także domyślnym założeniem współczesnej nauki. Wielu czytelników z ulgą przyjmie natychmiastowe objaśnienia i zastrzeżenia. Po pierwsze, nie mówię tutaj o arystotelesowskich ideach dotyczących fizyki, w takim rozumieniu, w jakim ta dyscyplina pozostaje obecnie pojmowana. Przykładowo, nie zamierzam bronić twierdzenia, że sfery podksiężycowe i nadksiężycowe są rządzone innymi prawami, albo doktryny o naturalnym miejscu. Mówię o filozoficznych ideach, które mogą zostać oddzielone od tych nieaktualnych naukowych ram, takich jak teoria aktu i możności oraz doktryna czterech przyczyn. To są, ponownie, idee metafizyczne a nie naukowe. Albo, precyzyjniej mówiąc, są one ideami z zakresu filozofii przyrody, którą traktuję jako subdyscyplinę metafizyki, z powodów, jakie wyjaśnię w rozdziale pierwszym. Po drugie, nie argumentuję za tym, ażeby naukowcy mieli, czy też musieli w otwarty sposób angażować te idee w swoich codziennych badaniach. Opowiadam się za tym, że praktykowanie nauki oraz rezultaty nauki, przynajmniej w ich ogólnym zarysie, domyślnie zakładają prawdziwość tych idei, nawet jeśli z bardzo praktycznych powodów naukowcy mogą w swojej powszedniej pracy ich nie uwzględniać. (…) Tytuł Rewanż Arystotelesa zapożyczyłem z późnego artykułu Jamesa Rossa (1990), z którego prac wiele się nauczyłem. Jedno z kluczowych spostrzeżeń Rossa skupiało się na sposobach, w jakie współcześni analityczni filozofowie na nowo odkryli i zrehabilitowali arystotelesowskie idee i argumenty, chociaż często nie byli tego świadomi”. Fragment Wprowadzenia

Człowiek współczesny, który zbiega w dół zbocza, będąc popędzanym przez człowieka osiemnastego wieku i przez Rewolucję, w coraz większym stopniu wyrzeka się swego rozumu spekulatywnego (który podejmuje wysiłek, by właściwie postrzegać rzeczywistość istot i rzeczy), jak również swego rozumu praktycznego (starającego się dostosować środki, których używa, do ostatecznego celu życia ludzkiego, który go do siebie przyciąga), i przywiązuje coraz większą wagę do swego rozumu technicznego, który fabrykuje nowy świat, nowe społeczeństwo, jakiś nowy rodzaj sztucznego człowieka. (…)W przypadku tej mutacji pojęcia prawdy i dobra, pojmowane przez rozum spekulatywny i praktyczny, są złożone w ofierze na rzecz woli panowania człowieka, obecnie zaślepionego intelektualnie i moralnie, który podbija kosmos i rozciąga swą władzę nad samym rodzajem ludzkim, próbując go przemodelować. (…)Przekroczenie granic rzeczywistości skutkuje wejściem w sferę wyobrażonego. Żyjemy w coraz bardziej sztucznym świecie, w społeczeństwie utopijnym, w obecności widziadeł, które tworzą się i znikają na naszych oczach w zależności od nieubłaganego „biegu dziejów”. Jest to ostatnie stadium choroby. Gdy rozum umiera, w człowieku pozostaje już tylko zwierzęcość, „doskonałe i definitywne mrowisko”, o którym mówił Valéry, potworne widmo „Lewiatana”, zgodnie z określeniem Piusa XII.Z przedmowy AutoraProf. Marcel De Corte (1905-1994), belgijski filozof i wieloletni wykładowca Uniwersytetu w Liège. Jego dwie prorocze analizy, Człowiek przeciwko samemu sobie (1962) oraz Rozum w śmiertelnym niebezpieczeństwie (1969), ukazują się po raz pierwszy w polskim przekładzie.

Karol Bovary żył w stabilnym świecie. Ale to, co postrzegał, było jedynie drobnym wycinkiem. Żył jakimś tam życiem. Lecz było ono zasłonięte przed nim samym; frazesy, formy bytu jak spod sztancy, szablonowe tryby odczuwania, urzeczowienia wszelkich porządków nie pozwoliły lekarzowi wiejskiemu Flauberta na odnalezienie własnego "ja".

Platon (427 p.n.e.- 347 p.n.e.) - grecki filozof, uczeń Sokratesa, założyciel Akademii, twórca idealizmu i racjonalizmu.Można wręcz powiedzieć, że nie byłoby filozofii bez Platona. Napisał 35 dialogów. Do najważniejszych należą "Obrona Sokratesa", "Fajdros", "Uczta", "Teajtet", "Parmenides" i właśnie Gorgiasz. Jest to - mówiąc skrótowo - dialog dotyczący retoryki, będący zarazem krytyką egoizmu i hedonizmu. Uczestnicy dialogu to Kalikles, Sokrates, Charefon, Pols i właśnie Gorgiasz. Dialog napisany krótko po śmierci Sokratesa jest pochwałą sokratejskiej cnoty, a jednocześnie krytyką swoistego rodzaju nihilizmu sofisty Gorgiasza i (acz innego rodzaju) jego ucznia Polosa. Polemizując z Kaliklesem porusza zaś Sokrates problem wskazań życiowych: czy iść za drogą kariery, ale też za drogą natury, gdzie silniejszy zawsze zwalczy słabszego, czy ważniejsze jest poszukiwanie prawdy Podkreśla w "Gorgiaszu" Platon wymiar etyczny naszych działań.

Żyć w ciekawych czasach.Zapraszamy do sięgnięcia po książkę profesora Marka Pawlikowskiego „Wspomnienia i refleksje”.„Życie moje przebiegło, jak mówi chińskie przysłowie-przekleństwo, w ciekawych czasach. Dzieciństwo zostało mi zabrane przez wojnę i niemiecką okupację, młodość - przez stalinizm, a większość aktywnego życia przypadła na PRL pod rządami Gomułki, Gierka i Jaruzelski.Stalin, któremu bystrości umysłu odmówić nie można, twierdził, że Polska nadaje się do socjalizmu jak wół do karety. Niestety wbrew własnym słowom postanowił jednak zainstalować go w Polsce./…/ Wół zaprzężony do karety musiał ją mimo niezadowolenia ciągnąć, aż w końcu ją rozbił, lącznie z innymi sąsiednimi pojazdami. W miarę normalny czas zaczął się dla nas po 1990 r,. Ale on też był trudny, to czas wybijania się - nie tyle na niepodległość, ile na normalne warunki egzystencji. Niestety po moim definitywnym przejściu na emeryturę z początkiem 2020 r. Nasz kraj i cała kula ziemska zostały dotknięte pierwszą od ponad stu lat epidemią-pandemią o nazwie Covid-19, wywołaną przez chińskiego wirusa SARS-CoV-2. Trwała ona trzy lata. Na dodatek 24 lutego 2022 r. Rosja dokonała agresji na Ukrainę. Wojna rosyjsko-ukraińska trwa nadal, kiedy piszę te słowa. Przyszłość Polski, Europy i świata jest ciągle niepewna”.

Slavoj Žižek (ur. 1949) – słoweński filozof, socjolog, psycholog, psychoanalityk, kulturoznawca, politolog, jeden z najbardziej wpływowych myślicieli XXI wieku, autor kilkudziesięciu książek z pogranicza wymienionych wcześniej dziedzin. W Wolności. Chorobie, na którą nie ma lekarstwa zgodnie ze swoją dialektyczną metodologią (dla jasności: Slavoj Žižek uważa się za spadkobiercę myśli K. Marksa) rozpatruje zagrożenia związane z radykalnym rozumieniem pojęcia wolności, wskazując, że w niektórych formach, w skrajnym rozumieniu wolność może się stać zagrożeniem. Bo przecież wolno nam niszczyć planetę, wolno lekceważyć zalecenia nauki, wolno zachwycać się turbokapitalizmem. W końcu jak pisze Žižek oczywiście uderzenie asteroidy lub erupcja super wulkanu mogą nas zniszczyć, największym zagrożeniem dla ludzkiej populacji, „piątym jeźdźcem” [apokalipsy], jeśli wolicie, jesteśmy my sami”.Oznacza to, że jako ludzkość stoimy teraz przed kluczową decyzją: jesteśmy „piątym jeźdźcem”, który może spowodować swoją zagładę lub się uratować. Chociaż globalna świadomość zagrożenia rośnie, nie idą za tym odpowiednie działania, więc czterej jeźdźcy galopują coraz szybciej:• Zaraza: pod koniec 2019 roku wybuchł COVID 19 i zmienił nasze życie na zawsze – wciąż z nami jest, możemy więc spodziewać się nowych zachorowań, a także innych pandemii wirusowych.• Wojna: wraz z rosyjskim atakiem na Ukrainę, mamy w Europie prawdziwą gorącą wojnę – trzeźwe i dające do myślenia przypomnienie, że nikt nie może sobie pozwolić na obserwowanie wojny z bezpiecznej odległości. Nawet jeśli zostanie zawarty jakiś rodzaj rozejmu, wojna z całą mocą potwierdziła, że należy do ogólnych warunków naszego życia, a pokój bywa tylko tymczasowym wyjątkiem. Bez względu na to, w którą stronę się zwrócimy, trzecia wojna światowa jest na horyzoncie. Potrzebujemy nie tylko, a nawet nie przede wszystkim, siły, by przeciwstawić się agresorom, ale także radykalnej zmiany całego globalnego systemu.• Głód: również staje się coraz większym zagrożeniem – oto niektóre z ostatnich tytułów w mediach: „Wojna w Ukrainie doprowadziła do największego kryzysu żywnościowego od II wojny światowej”.  „Wojna w Ukrainie może być przyczyną zamieszek z powodu braku żywności w biedniejszych krajach”.  Z powodu globalnego ocieplenia „Fale upałów w Indiach i Pakistanie testują granice ludzkiej zdolności przetrwania, twierdzi ekspert”; są też przyczyną ogromnego nieurodzaju. Czy jesteśmy gotowi na masowe migracje i zamieszki, które mogą być spowodowane przez globalny głód? • Śmierć jest sama w sobie (przynajmniej do czasu pełnej biogenetycznej kontroli) częścią życia. Wystarczy przypomnieć sobie głęboko prawdziwą definicję zaczerpniętą z polskiego graffiti: życie to choroba przenoszona drogą płciową, która zawsze kończy się śmiercią. Jednak mówiąc o śmierci jako czwartym jeźdźcu, mam na myśli coś bardziej radykalnego, niż tylko naddatek do unicestwienia spowodowanego przez pozostałych trzech jeźdźców. Jest to nasza „druga śmierć”, która dokonuje się poprzez najnowsze tryby cyfrowej kontroli codziennego życia. Związana jest zwłaszcza z perspektywą „podłączonego mózgu” (bezpośredniego połączenia naszego myślenia z maszynami cyfrowymi) – czy nadal będziemy ludźmi, jeśli tak się stanie, i w jakim sensie? Mówiąc dokładniej, istnieją trzy poziomy tego zagrożenia dla bycia człowiekiem: cyfrowa kontrola i manipulacja; biogenetyczne zmiany w naszym DNA; podłączony mózg (bezpośrednie połączenie naszego procesu myślowego z maszyną cyfrową).Z każdym nowym poziomem zagrożenie staje się coraz bardziej zinternalizowane: cyfrowa kontrola po prostu uważnie obserwuje nasze zewnętrzne zachowanie, działania i reakcje, nadal więc możemy twierdzić, że cieszymy się wolnością przepływu wewnętrznych myśli;  na skutek zmian w DNA inni mogą bezpośrednio wpływać na moje właściwości fizyczne i psychiczne znacznie wykraczające poza tak błahe cechy, jak kolor oczu – moja „naturalność” sama w sobie staje się ludzkim produktem.Jednak tym, co pozostaje poza zasięgiem bezpośredniej manipulacji, jest nasz przepływ myśli, unikalny wynik interakcji między naturą a wychowaniem, który (według niektórych interpretatorów) nie może zostać zredukowany do swoich przyczyn – a podłączony mózg zamyka nawet tę ostatnią furtkę, udostępniając maszynie sam rdzeń naszego Ja. Staje się coraz bardziej oczywiste, że liberalna demokracja nie jest w stanie poradzić sobie z tymi licznymi kryzysami i apokaliptycznymi perspektywami.

Tom inaugurujący nową serię "Bibliotekę Filozoficzną", która będzie prezentowała arcydzieła światowej filozofii, zarówno klasycznej, jak i współczesnej, nietłumaczone dotąd na język polski lub wymagające nowych tłumaczeń z języka oryginału, w doskonałym i przystępnym opracowaniu, z przybliżającymi autorów i ich dzieła wstępami najznakomitszych specjalistów.Powstały po 203 r. traktat „O duszy” pochodzącego z Afryki wczesnochrześcijańskiego pisarza Tertuliana, to pierwsze znane dzieło chrześcijańskie poświęcone niektórym zagadnieniom związanym z duszą (z przesadą czasem zwane pierwszą chrześcijańską psychologią). Tertulian – postać niewątpliwie wybitna, lecz wciąż nieco tajemnicza – stworzył tu pismo polemiczne, wpisujące się w zamiar odparcia nauczania rywalizujących z chrześcijaństwem i podszywających się pod nie szkół gnostyckich. Nie sposób zanegować wkładu, jaki wniósł autor w rozwój teologii chrześcijańskiej, tym jednak - co może zaskoczyć współczesnych czytelników - jest połączenie wagi tematu, niezwykłego jego ujęcia oraz kunsztu literackiego. Dzięki umiejętnie stosowanym figurom retorycznym, eksperymentom ze stylem, wplataniem słów potocznych i neologizmów traktat „O duszy” pozostaje dziełem olśniewającym głębią refleksji, intuicją teologiczną i zaskakującą świeżością. Za przekład z łacińskiego oryginału, wstęp i opracowanie naukowe odpowiada dr Małgorzata Jesiotr.

Utopia na ludzką miarę przygląda się estetyce relacyjnej Nicolasa Bourriauda jako pewnej modzie intelektualno-artystycznej, która miała początki we Francji w połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku, a międzynarodowe apogeum osiągnęła w kolejnej dekadzie. Książka śledzi filozoficzne i antropologiczne źródła tej koncepcji, bada jej ewolucję oraz miejsce w kształtowaniu się poglądów jej twórcy. Przede wszystkim jednak – orientując się wokół kategorii autonomii, obiektu i formy – ma za zadanie usystematyzować dyskusje na temat estetyki relacyjnej: dokonać typologizacji stawianych jej zarzutów, omówić założenia, z których wnikały padające na nią ciosy, oraz – tam, gdzie to możliwe – przedstawić odpowiedzi Nicolasa Bourriauda. Innymi słowy: zestawia ambicje tej koncepcji z rzeczywistym potencjałem i osiągnięciami, opisując jej rezonowanie w międzynarodowym życiu artystycznym i akademickim w ostatnich trzech dekadach. „Choć przedmiotem książki jest estetyka relacyjna, to dzięki wnikliwości i wieloaspektowości podejścia do tematu dostajemy refleksję nad wieloma dylematami sztuki współczesnej. Inteligencja, wnikliwość, żelazna logika oraz niezwykle trafnie dobrany ton analiz, który demaskuje miazmaty teorii Bourriauda, to zalety tej publikacji. Nie mam wątpliwości, że stanie się ona poczytną lekturą nie tylko na seminariach uniwersyteckich i wśród muzealników, galerzystów i kuratorów, ale że również znajdzie czytelników wśród szerokiego grona humanistów zainteresowanych współczesną kulturą”. Z recenzji prof. Anny Markowskiej, Uniwersytet Wrocławski Łukasz Białkowski (ur. 1981) jest wykładowcą akademickim, krytykiem sztuki, niezależnym kuratorem wystaw. W 2011 roku uzyskał stopień doktora filozofii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego zainteresowania naukowe sytuują się na przecięciu filozofii, historii sztuki oraz społecznej historii mediów. Jest autorem książek Figury na biegunach. Narracje silnego i słabego podmiotu twórczego (2015), Nieszczere pole (2015), Celebracja braku. Sztuka współczesna i gry z widzialnością (2020), artykułów publikowanych w czasopismach naukowych oraz recenzji wystaw zamieszczanych w prasie artystycznej. Przetłumaczył z języka francuskiego Estetykę relacyjną (2012) i Postprodukcję (2023) Nicolasa Bourriauda. Pracuje jako adiunkt w Katedrze Nauk o Sztuce Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki (AICA).

To, co marginalne, wydaje się nieistotne. Przecież o rzeczach ważnych nie pisze się na marginesie. Margines może być jednak szalenie wyzwalający, ponieważ pozwala zająć się kwestiami dotąd pomijanymi jako nieistotne albo niemające pierwszorzędnego znaczenia. Bazgrząc po nim, możemy sobie pozwolić na więcej, spojrzeć w bok albo z dystansu, wyrwać z ograniczeń nudnego naukowego stylu, a nawet – o zgrozo! – zwracać się do czytających na „Ty”. Zapewne nie ważysz się myśleć, że sprawy dobra i zła są nieistotne. Ale czy unieważnia to możliwość przyjrzenia się nie tylko bliższym, lecz także dalszym okolicom etyki? Zapraszam Cię na spacer po moralnych marginesach, gdzie napotkamy kwestie nie tylko marginalne: nudę, moralizującego homo erctusa, trzy przyległości przyjaźni i cztery ciotki gnuśności. Wystawię Cię także na pokusę prostomyślności.

Janusz Drożdżyński, emerytowany profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, przez pryzmat fizyki, biologii, filozofii i metafizyki stawia śmiałą tezę o wiecznym istnieniu materii, odsłaniając jednocześnie paradoksy, sprzeczności i niekonsekwencje teorii naukowych oraz wierzeń religijnych. Lektura dla tych, którzy pragną przekroczyć granice poznania, dla ciekawych umysłów gotowych na podróż po świecie, w którym nauka i metafizyka splatają się w odważnych rozważaniach o sensie istnienia. W prostych, acz głębokich rozważaniach autor zaprasza czytelnika do refleksji nad alternatywą dla ateizmu i tradycyjnych wierzeń.