Volumen

Współwydawca: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego „Druga Reforma Teatru. Ludzie – Zdarzenia – Idee” jest dokonanym przez prof. Kazimierza Brauna scaleniem trzech jego książek o wielkim teatralnym przełomie lat 60. i 70. ubiegłego wieku w kulturze amerykańskiej i zachodnioeuropejskiej. Intencją edycji jest oddanie czytelnikom w jednym tomie jedynego jak do tej pory na polskim rynku opisu tamtych zjawisk, konstytutywnych dla historii teatru współczesnego. Pierwsza, zwana Wielką, Reforma Teatru wydała tworzone przez wielkich, wspaniałych twórców, jak André Antoine, Otto Brahm, Aurélien Lugné-Poe, Wsiewołod Meyerhold, Stanisław Wyspiański, Anton Czechow, Gordon Craig, wielu, wielu innych, arcydzieła sztuki teatru. Druga wojna światowa w całej Europie zatrzymała Pierwszą Reformę. Do rangi symbolu urosły: osadzenie w obozie koncentracyjnym Leona Schillera, Stefana Jaracza czy czołowego reformatora – Emila Buriana, zesłanie do sowieckich łagrów ludzi takich jak reżyser Wacław Radulski czy aktorka Jadwiga Domańska. Minęło sporo czasu, zanim po wojnie zabrała głos nowa awangarda. Najpierw przybrała formę dramatu i teatru absurdu – intelektualnego sprzeciwu wobec tego, co się stało. Dopiero potem różnorodne poszukiwania zaczęły owocować pierwszymi nieśmiałymi i nieporadnymi syntezami. Druga Reforma Teatru poczęła się wyłaniać jako wąska awangarda i pozostała ruchem niszowym, choć nie bez wpływu na całokształt życia teatralnego w swoich krajach. Na Zachodzie była wyzwaniem i alternatywą dla teatru komercyjnego, popularnego, tradycyjnego. Na Wschodzie była czymś znacznie więcej – wyzwaniem dla reżimów totalitarnych; podważała totalitarną cenzurę; kruszyła komunistyczną żelazną kurtynę; jej przedstawienia były manifestacjami wolności, wolność przybliżały. Nawiązując do Wielkiej Reformy, która wydźwignęła teatr z poziomu bulwarowej rozrywki i nadała mu status sztuki, Druga Reforma pragnęła traktować teatr jako sztukę wielką i tajemniczą. Stworzyła wiele porywających, wspaniałych widowisk i ujawniła nowe energie w teatrze. O niej jest ta książka.

"Siedziałem, łapiąc oddech, na najwyższym tarasie Piramidy Słońca w Teotihuacan w Meksyku. Na piramidę można było się wspiąć. Jej pochyłe ściany miały bowiem zjednego boku szerokie, kamienne schody – bardzo strome, z jednego stopnia na następny było około metra. Teotihuacan znaczy „miejsce, gdzie narodzili się bogowie”. Jego początki sięgają IV wieku przed Chrystusem. Osiedlały się tu, kolejnymi falami, plemiona różnych kultur. Liczba mieszkańców doszła około V wieku po Chrystusie do dwustu tysięcy. Ale już w VII i VIII wieku miasto zostało, w niewyjaśnionych do końca okolicznościach, opuszczone; stopniowo zamieniało się w gruzy. To całe wielkie, zrujnowane miasto położone jest na rozległym płaskowyżu. Otaczają je dalekie góry. Znalazłem się tam, uczestnicząc w Kongresie Międzynarodowej Federacji Teatrologów w 1997 roku. Patrząc w roku 2019 – gdy zacząłem pisać tę książkę – na prace, których dokonywałem na przestrzeni wielu lat, przypomniałem sobie tę piramidę i pomyślałem, że te moje różne prace można uporządkować, posługując się jej kształtem. Cztery ściany piramidy – cztery dziedziny mojej pracy: teatr, pedagogika, teatrologia, literatura. Posłużę się więc metaforą piramidy. Opowiem o moim wspinaniu się na każdą z czterech jej ścian. Bo, tak, to była jedna budowla, to było jedno życie". Kazimierz Braun "Studiowałem na Uniwersytecie Poznańskim (obecnie Uniwersytet im. Adama Mickiewicza) w latach 1954–1958. W 1953 roku nie zostałem przyjęty na studia jako syn „wroga ludu” – mój ojciec, Juliusz, siedział wtedy w stalinowskim więzieniu. Poszedłem pracować na budowie jako „pomocnik murarza”. Gdy ojciec został wypuszczony z więzienia na „urlop” (z ciężką gruźlicą), na studia zostałem przyjęty w 1954 roku. […] Reżyserii zacząłem się uczyć sam w czasie studiów, czytając książki reżyserów i książki o nich. Pierwszą taką lekturą była Sztuka teatru Gordona Craiga. Przeczytałem ją w przekładzie francuskim, bo polskiego jeszcze nie było, a po angielsku jeszcze nie umiałem. Wziąłem od Craiga i przechowywałem latami pojmowanie i uprawianie teatru jako sztuki, a reżyserii jako samodzielnej, specjalnej dziedziny twórczości artystycznej. Z przeszłości teatru polskiego wyłonił się dla mnie najwyraziściej Juliusz Osterwa, o którym słyszałem już uprzednio wiele z opowiadań mego krewnego Antoniego Żulińskiego, krakowskiego kompozytora i aktora, który znał „Pana Juliusza”. Chodziłem na wszystkie poznańskie premiery i wiele razy jeździłem na przedstawienia warszawskie, rozrzutnie wydając oszczędności ze stypendium; nocowałem w poczekalni na Dworcu Głównym".                                                                                                              Z rozdz. „Przygotowania”

Uciszyło go dopiero pół tony trotylu. Aby go zabić, Cosa Nostra wysadziła w powietrze autostradę…Historia Giovanniego Falcone najsłynniejszego włoskiego sędziego, pogromcy sycylijskiej mafii opowiedziana przez jego siostrę Marię oraz dziennikarkę Francescę Barra, która od lat zajmuje się dokumentowaniem historii mafii. Znakomita, emocjonująca książka. NIE PRZEOCZ!!!„Kim był sędzia Falcone i dlaczego właśnie on stał się narodowym bohaterem Republiki, o którym pamięć będzie trwała wiecznie? "Tchórz umiera kilka razy dziennie, człowiek odważny tylko raz w życiu" ? zwykł mawiać sędzia, który wydał wojnę na śmierć i życie potężnej i wszechmocnej, wydawałoby się, organizacji przestępczej. Od niepamiętnych czasów trwała bezowocna walka włoskiego państwa z sycylijską mafią Cosa Nostra. Dwóch niezłomnych i nieprzekupnych sędziów śledczych z Palermo zdołało przerwać zaklęty krąg, złamać omertę ? mafijną zmowę milczenia ? i zdemolować mafijne struktury. Obaj polegli na tej wojnie. Jednym z nich był sędzia Giovanni Falcone. Dzisiaj, kiedy mafie stanowią wielką siłę w każdym państwie, warto poświęcić trochę miejsca […] ludziom, którzy wiedzieli z góry, że prędzej czy później zostaną zgładzeni, a mimo to nie zrezygnowali z walki z oplatającą państwo i obywateli przestępczą ośmiornicą.”Tadeusz Porębski „Człowiek odważny umiera tylko raz” passa.waw.pl, 6 czerwca 2018 r.„Falcone nie miał złudzeń Dosłownie wszyscy jego poprzednicy w wymiarze sprawiedliwości Sycylii zostali zamordowani. Gdy jednak wezwano go do zajęcia ich miejsca, nie wahał się ani chwili. Przy jakiejś okazji powiedział: „Nie jestem Robin Hoodem, ani pilotem-kamikadze, jestem zwykłym sługą Państwa na wrogim terytorium. Moje życie jest już zaplanowane. Któregoś dnia dostanę kulę mafii. Nie wiem tylko, kiedy to nastąpi.” Trudno jest wyobrazić sobie taką odwagę.”Robert S. Müller III, dyrektor Federalnego Biura Śledczego, z okazji otwarcia Galerii Giovanniego Falcone w siedzibie FBI, Waszyngton, 26 marca 2013 (tłum. Jan Jackowicz)

„Świat w wierszach Dąbrowskiego to bogactwo niepowtarzalnych szczegółów. Jego bohater czuje się dobrze wśród tej różnorodności. Niewątpliwie świat ten mieści się w granicach, które człowiek jest jeszcze w stanie objąć swoim poznaniem. To bogactwo na miarę ludzkich zmysłów” Wojciech Kaliszewski

Wydane wspólnie z Instytutem Pamięci Narodowej Autorka powiązała postawy ludzi i ich działalność z wydarzeniami politycznymi. W efekcie powstał portret środowiska, w którym rozpoznajemy bohaterów i rozumiemy motywacje ich działań na tyle, na ile wynikają one ze zgromadzonych materiałów […] Poznajemy wiele mało znanych faktów. Praca jest pionierska i doskonale udokumentowana. To mikrohistoria jednego niewielkiego instytutu, w którą wpisana jest makrohistoria inteligenckiej opozycji w PRL. Bogactwo zgromadzonego materiału, oryginalność i odkrywczość czynią z tej pracy wybitne osiągnięcie naukowe. prof. dr hab. Włodzimierz Bolecki Autorka zgromadziła i przebadała setki nieznanych materiałów archiwalnych, w tym takie, które uważano za zaginione. Udało się uchwycić ewolucję postaw znaczącej grupy pracowników IBL – częste u powojennej inteligencji zauroczenie systemem, które z biegiem lat często przeradzało się w rozczarowanie, będące następnie impulsem do coraz bardziej aktywnych zachowań opozycyjnych. Wszystko to, na tle szerokiego kontekstu społeczno-politycznego, obrazuje genezę kształtowania się opozycji w IBL, szczególnie gdy chodzi o prezentację zachowań osób znanych i szanowanych za wkład w walkę o wartości demokratyczne w latach 70. i 80. Jest też tu wiele drobnych wątków, które dobrze charakteryzują trudne czasy PRL i niełatwe ówczesne życie. prof. IH PAN dr hab. Zbigniew Romek Justyna Błażejowska (ur. 1983) Historyk, badacz dziejów najnowszych. Absolwentka Instytutu Historycznego UW. W 2016 r. uzyskała z wyróżnieniem tytuł doktora nauk humanistycznych w Instytucie Historii Nauki PAN. Autorka i współautorka książek i około stu artykułów, wydawca zbiorów artykułów i relacji. Za pracę magisterską o drugim obiegu uhonorowana pierwszą nagrodą w organizowanym przez IPN konkursie im. Władysława Pobóg-Malinowskiego na Najlepszy Debiut Historyczny za 2007 r. W 2011 r. nominowana do Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza za książkę „Papierowa rewolucja. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Polsce 1976-1989/1990” oraz do nagrody w Konkursie na Książkę Historyczną Roku im. Oskara Haleckiego za zbiór artykułów przygotowanych razem z prof. Pawłem Wieczorkiewiczem „Przez Polskę Ludową na przełaj i na przekór”. W 2017 r. otrzymała wyróżnienie w Konkursie na Książkę Historyczną Roku im. Oskara Haleckiego za tom relacji „Harcerską drogą do niepodległości. Od «Czarnej Jedynki» do Komitetu Obrony Robotników”. Stanowiąca niniejszą publikację rozprawa doktorska „Opozycja antyreżimowa w Instytucie Badań Literackich PAN w latach 1956–1989” została zgłoszona przez Radę Naukową IHN PAN do Nagrody Prezesa Rady Ministrów.

Po sukcesie Biebrzańskiego kłusownika, mojej pierwszej książki, której bohaterem była w gruncie rzeczy Dolina Biebrzy, w drugiej książce postanowiłem opowiedzieć o ludziach znad tej wyjątkowej rzeki, ich codziennym życiu, problemach, pracy. Główny bohater powieści to człowiek z miasta – wtopienie się w świat prawdziwej prowincji jest dla niego pomimo starań niemożliwe. W książce splatają się wątek miłosny oraz konflikt wręcz sensacyjny, a wszystko dzieje się oczywiście na tle przyrody – niesamowitej, zachwycającej, prawie uczestniczącej w wydarzeniach, bo gdyby nie ona… No właśnie. To, co dla czytelnika z miasta jest w powieści humorystyczne (np. lokalna gwara) czy wręcz zabawne („śmieszne” problemy), jest dniem powszednim mieszkańców tej niezwykłej krainy, gdzie ludzie często nadal żyją jak z czasów Konopielki Edwarda Redlińskiego, ale to właśnie dzięki temu w nadbiebrzańskim świecie przechowały się i dobrze się mają wartości w wielkich miastach czasem zapomniane. Marek Syguła

Zapewne dużo częściej cały frazes pojmowany jest metaforycznie. Zrodził się on samorzutnie, w „gorączce chwili". Jakoś doraźnie objaśniał gwałtowne zwroty wojennej sytuacji z lata 1920 roku, gdy z oczywistych względów nie mogły one być - na społeczną skalę - oceniane rzeczowo. Ale tak pozostało to po dziś dzień. Było wygodne; zwalniało od trudów łamania sobie głowy nad skomplikowanymi układami konkretnych okoliczności.Polskie wyzwanie Rosji na ,sąd Boży" widziałbym w naszej wyprawie kijowskiej wiosną 1920 roku. Wiadomo było, że Rosjanie uchylić się już nie mogą. I była w tej decyzji nasza pozytywna samoocena własnej kondycji, czyli wcześniejszych przygotowań - we wszelkich stosownych dziedzinach.(...) Nieocenioną rolę odegrała wielka mobilizacja wszelkich wewnętrznych rezerw, jakimi jeszcze - okazało się - kraj dysponował, zasobów materiałowych i ludzkich, a także determinacji społecznej.Nie da się tego porównać z mobilizacją potencjału rosyjskiego. Ich , szok kijowski-jako groźba rozbioru odwiecznej Rusi- był krótkotrwały i płytki. Na fali bolszewickich zwycięstw wewnętrznych i początkowego powodzenia na froncie polskim źle oceniono sytuację, zlekceważono sobie nas. Tak w polityce, jak i na wojnie trzeba za to płacić stosowną cenę.

Najnowsza powieść Tadeusza Zubińskiego to subiektywna relacja z lat 1980-2010, napisana ex post, na kolejnym etapie emigracji. Filip Mirski – postać już znana z innych książek Autora, bohater, którego gnębią demony niespełnienia, przeżywa kryzys wieku średniego. Jego dobre czasy to późne lata 70.XX wieku, w rodzinnym Wrzosowie, na prowincji, z właściwą epoce dawką korupcji i nepotyzmu. Gdy rodzi się Solidarność, przyłącza się, ale ze swoim sarkastycznym stosunkiem do rzeczywistości, chronicznym dystansem, nie ma predyspozycji do czynów heroicznych. Do walki o jego duszę przystępuje dawny kolega, człowiek, który doskonale odnalazł się w realiach PRL. Filip popada w marazm, uwikłany w intrygę, zostaje zepchnięty na margines. Szuka nie tyle sensu swojej egzystencji – w pisaniu, przygodnych romansach, miotaniu się po Europie – Anglia, Łotwa, Czechy, Holandia, Hiszpania, co pretekstu, który by tę egzystencję w jakikolwiek sposób uzasadnił. Tadeusz Zubiński prowadzi narrację z wyczuciem mistrza prozy, którym jest. Nic nie zapowiada finału, którego nieoczekiwany, niemal złowieszczy dramatyzm tak bardzo zdumiewa i czyni z tej opowieści – zawsze przecież ponadczasowy, ale w tym przypadku jakże bardzo tu-czasowy – moralitet czasów odwróconych.

„Każde słowo tych wierszy to otwarcie poruszające wyobraźnię i ożywiające pamięć. W słowie, a więc w wierszu, kryje się dynamika o nieprzewidywalnej energii. To ona sprawia, że wiersze Danuty Gałeckiej-Krajewskiej są wciąż jakby w fazie narodzin, w momencie formowania i kształtowania semantycznego. Świat w tym stanie jest wyzwolony z niewoli czasu. Wszystko, co ma zaistnieć, jest w fazie stawania się. Atemporalność przedstawienia pozwala poetce nabrać głębokiego oddechu. To nie czas upływający „od do”, dyktuje jej krok, ale ona sama o nim decyduje”.

"Mimo świadomości trudności tego zamierzenia, autor podjął taką próbę, podejmując się przedstawienia w odrębnych częściach, acz pozostających ze sobą w ścisłym związku, trzech obszarów aktywności Józefa Piłsudskiego w latach 1918-1922, związanych z polityką wewnętrzną, polityką zagraniczną i geopolityką oraz sprawom wojskowym. Niniejszy tom, jest pierwszym z nich, a w kolejnych rozdziałach przedstawia: genezę i ewolucję myśli politycznej Józefa Piłsudskiego w okresie poprzedzającym odrodzenie Rzeczypospolitej oraz kolejno główne jej nurty związane ze sprawami wewnętrznymi: odzyskanie niepodległości i budowę silnego państwa, osiągnięcie konsolidacji narodowej, tworzenie republikańskiego i demokratycznego fundamentu ustroju politycznego, wprowadzenie socjalistycznych reform społecznych oraz doświadczenia wyniesione przez Marszałka z blisko pięcioletniego okresu sprawowania najwyższych stanowisk cywilnych i wojskowych. Tom ten poświęcony jest kwestiom polityki wewnętrznej. Zagadnienia dotyczące wizji kształtu terytorialnego państwa oraz szerszej koncepcji geopolitycznej w strefie międzymorza, stanowiące istotny element myśli politycznej Józefa Piłsudskiego oraz analiza prowadzonej przez niego polityki zagranicznej w latach 1918-1922, zostaną omówione w odrębnym tomie". Ze wstępu

„Widzenie Eneasza” to moje życie sekretne. W opowiadaniach i powieściach patrzę w przyszłość. Tam, dokąd prowadzi nas rozum. Jako publicysta komentuję to, co dzieje się teraz. W wierszach spoglądam w przeszłość. Tam, dokąd prowadzi mnie moje serce. Krzysztof Masłoń o tomie "Widzenie Eneasza": Jeśli czytelnik nie odnajdzie w wierszach Piotra Goćka samego siebie, to znaczy, że gdzieś po drodze zgubił wrażliwość, o ile w ogóle taką miał. Są w tym tomie wiersze o ogromnym ciężarze gatunkowym, także odnoszące się bezpośrednio do naszej współczesności z dnia na dzień stającej się historią, są refleksje nad lekturami, zamyślenia wręcz filozoficzne, dominuje jednak niezwykły a wyczuwalny niemal od pierwszej strofy nostalgiczny ton sprawiający, że liryka ta trafia do serca i wzrusza w sposób najprostszy z możliwych. Najskuteczniejszy. Piotr Gociek – pisarz, publicysta, krytyk, radiowiec. Autor powieści „Demokrator” oraz zbiorów opowiadań „Czarne bataliony” i „Czarne bataliony 2.0”. Napisał także kilka książek non-fiction, w tym esej historyczno-podróżniczy „Kreta subiektywnie”. „Widzenie Eneasza” to autorski wybór wierszy z lat 1986-2020 (poczynając od debiutu poza zasięgiem cenzury PRL, w drugoobiegowej „Kulturze Niezależnej”). Książkę w połowie tworzą utwory z niedostępnych dziś, unikatowych arkuszy i tomików, a w połowie - wiersze nowe. Partner wydawnictwa: Instytut Literatury

Wiersze Dorobka to nic innego jak powrót do futurystycznego konceptu. Nie tylko ze względu na często przedziwną, niemal „wygiętą” formę, ale głównie za sprawą języka. To gra – z odbiorcą, ze słowem, z formą, z konceptem. Z jednej strony śmiech, a z drugiej – milczenie, zaduma. Maruseru (Sztukater.pl) ład jest degeneracją chaosu jawa dekonstrukcją snu ruch degrengoladą stasis postęp degradacją ruchu do dekadencją od Z wiersza "Credo", z tomu "De-kadencja" Obecnej poezji Andrzeja Dorobka nie da się pomylić z poezją żadnego innego twórcy. Już zapis poszczególnych wersów nieomylnie kieruje ku temu poecie i tej poetyce. Ów szczególny zapis jest bardzo płodny semantycznie i sensotwórczo. Dorobek rozbija w Pas-jansie słowa (nie tylko polskie), co potęguje językową wieloznaczność, podobnie jak potęgują ją nie będące bynajmniej tylko żartami kalambury. Mamy tu do czynienia z poezją wielu znaczeń i znaczeniowych skojarzeń, które bynajmniej nie są mętne. Powroty różnych słów i wątków (choćby wątku karcianego, którego wagę podkreśla już tytuł) dają czytelnikom klucz do tej poezji, nie narzucając jedynej i wyłącznej interpretacji. Muzyczne pasje poety dają o sobie wyraźnie znać i pozwalają na głęboką analizę kultury rosyjskiej, nie tylko muzycznej, i, by tak rzec, „rosyjskiej duszy”. Najnowszy tom Dorobka nie jest zbiorem wierszy pisanych od Sasa do Lasa, jest logiczną i zamkniętą całością artystyczną. Leszek Engelking Poeci unikają utartych szlaków, omijają je, aby przypomnieć, że każda formuła słowa nigdy się nie kończy. Tak jest i z poezją Andrzeja Dorobka. Poeta korzysta z zasobu wielu epok i wielu kultur. Czasem są to owoce jałowego mózgu, czasem zwycięstwa nad czasem. Korzysta ze zdobyczy różnych szkół, różnych epok, wydawałoby się wyeksploatowanych lub zapomnianych, a przecież mających w sobie wciąż dynamikę niespodziewanych olśnieni. Przypominają o tym, w cząstkowy co prawda sposób, poezje wczesnego Harasimowicza czy Białoszewskiego, choć aluzje do nich zdają się być wyczerpane. Tak też jest z futuryzmem, który dla Dorobka jest punktem wyjścia. Może się z tego coś urodzić na przekór głównym tendencjom. Poezja Dorobka jest przypomnieniem jednej z Przeszłości i wskazaniem na nią w detalu, składni, w analizie semantycznej. W dziwności i naturalności języka. Każda z tych zapomnianych epok jest żywym źródłem inspiracji. Jest, lub być może. Krzysztof Karasek Andrzej Dorobek (r. 1960), absolwent warszawskiej anglistyki, doktor kulturoznawstwa, eseista, publicysta, tłumacz i poeta, członek Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, w l. 1997–2012 redaktor naczelny magazynu artystyczno-literackiego „Gościniec Sztuki”, stały współpracownik „Jazz-Forum”, „Ruchu Muzycznego”, „Fragile” i „Opcji” (publikował, publikuje też w „NaGłosie”, „Literaturze na świecie”, „Nowym Nurcie”, „Kinie”, „Studium”, „Akancie”, „Toposie”, „Twoim Bluesie”, „Magazynie Muzycznym Jazz” i kwartalniku „Lizard”). Autor dziewięciu tomików poezji, między innymi: „Śpiewnik” (Wyd. Miniatura, Kraków 2008) i „De-kadencje” (Wyd. Miniatura, Kraków 2013). Do jego szczególnych osiągnięć należą tom esejów „Rock. Problemy, sylwetki, konteksty – szkice z estetyki i socjologii rocka” (Instytut Wydawniczy „Świadectwo”, Bydgoszcz 2001), wznowiony w roku 2016 w wersji rozszerzonej, przekład "Nowojorskiej bohemy" Ronalda Sukenicka (PIW, Warszawa 1995) oraz publikacje anglojęzycznych, prelekcji uniwersyteckich (2003–2016).

Akcja Płonącego teatru rozgrywa się w roku 1984, a potem w 2004. Jest to opowieść o ludziach teatru skonfrontowanych z trudnymi, ekstremalnymi sytuacjami i wyborami. Odwołuje się do wielu faktów, jest jednak w całości fikcją.

„Stanisław Falkowski czyta Przedwiośnie Stefana Żeromskiego z wielką wrażliwością i erudycją. Widzi w tej głośnej niegdyś powieści, a dziś spowszedniałej od lat szkolnej lekturze, rzeczy nowe, oryginalne i intrygujące. Z benedyktyńską sumiennością oraz pewną dozą interpretacyjnej brawury analizuje pojedyncze słowa i zdania utworu. Zatrzymuje się nawet nad znakami interpunkcyjnymi, w razie potrzeby sięgając nie do tekstu wydanego, ale do rękopisu. Ostrożnie i delikatnie oddziela od siebie warstwy pochodzące z różnych etapów pracy autora nad tekstem oraz elementy wprowadzone przez redaktorów i edytorów, narosłe na oryginalnym manuskrypcie Żeromskiego. Zestawia ze sobą różne, oddalone kompozycyjnie fragmenty dzieła oraz tropi liczne nawiązania do innych tekstów kultury. Tworzy w ten sposób spójny i zarazem zdumiewający swoim uniwersalizmem klucz do lektury Przedwiośnia, napisany językiem żywym i emocjonalnym. Kluczem tym otwiera współczesnemu czytelnikowi świat myśli, diagnoz, doświadczeń i zagrożeń wspólnych całemu pokoleniu naszych rodaków, witających odrodzoną w 1918 roku Polskę. Klucz ten czyni z nas, ludzi żyjących w XXI wieku, właściwych adresatów powieści. Spadkobierców tej samej tradycji i uczestników tej samej historii”. Prezes Stowarzyszenia im. Stefana Żeromskiego prof. dr hab. Kwiryna Handke

Rzadkiej urody jest najnowsza książka Danuty Gałeckiej-Krajewskiej. Czyta się ją inaczej niż zwykłe zbiory poezji, jest to bowiem stado wierszy-kruków krążących nad tobą, które się dopominają: zacznij dostrzegać niezauważane dotąd pożywki i trucizny tego świata; pomyśl, jak się mają do twojej w nim obecności; poczuj to. Piotr Müldner-Nieckowski Jeśli to prawda, że nie ma miejsca dla poety to skąd ta ściana płaczu i cień ostatniego turysty - jeszcze ciepły Z wiersza Wolny w górach (tom Ślady)

Zygmunt Lubicz-Zaleski (1882-1967) był człowiekiem wielu zasług i ról. Poeta formacji młodopolskiej, krytyk literacki i krytyk sztuki, estetyk, więziony przez Rosjan w czasach carskich i przez faszystów w czasie II wojny światowej, niestrudzony organizator życia literackiego i naukowego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, wykładowca Sorbony i innych uczelni francuskich, doktor honoris causa uniwersytetów w Montpellier i Lille, sekretarz generalny Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu. Autor licznych książek i broszur, pisanych po polsku i po francusku. Grand Officier Legii Honorowej (za udział w ruchu oporu), odznaczony Złotym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury. Człowiek głęboko religijny. Różne oblicza Zygmunta Lubicz-Zaleskiego, różne komponenty jego biografii i osobowości twórczej, złożyły się na dzieło wyjątkowe, dopiero teraz wydawane osobno: na powstały w niemieckim obozie koncentracyjnym przejmujący Relikwiarz buchenwaldzki. Jan Zieliński

Czekam na telefon. Dość niecierpliwie, od dwóch tygodni. Powinna zadzwonić i zamiast: „Cześć, jak leci?”, zadać sakramentalne pytanie: „Co słychać u kochanej pani dyrektor?”. Skórzane portki opinają pięćdziesięcioletni tyłek, czerwone szpilki stukają stanowczo, wciąż wyciągnięty paluszek wskazuje: ty, ty i ty! Niezrobione, źle, fatalnie, brak dwóch przecinków, kto to redagował?! Wrzask! Tropicielka błędów tak małych jak komary, toksyczna baba, pilnująca pracy od rana do wieczora, kiedy wreszcie wynosi zza mahoniowego biurka swoją teczuszkę, torebeczkę, swoje spodnie, kostiumy, fryzury, blond włoski i oczka błękitne, wówczas na korytarze, na pokoje, na papiery, gazety, komputery, zasychające w szklankach fusy po kawie, na ład i nieład spływa wreszcie błogosławiony spokój. Jej urlop jest jak rekonwalescencja po długiej chorobie, kiedy pacjent nie wie, czy kiedykolwiek jeszcze stanie o własnych siłach. Jakże robi się miło. Iwona Smolka, urodzona w Warszawie, eseistka, krytyk literacki, powieściopisarka. Ukończyła filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. W 1968 r. debiutowała jako krytyk w tygodniku „Twórczość”. Autorka prac krytycznych poświęconych poezji: Lęki, ucieczki, akceptacje (Czytelnik, 1984 –nagroda „Literatury”), Dziewięć światów. Współczesne poetki polskie (IBL PAN, 1997), Antologii poezji stanu wojennego (wspólnie z Tomaszem Jastrunem i Leszkiem Szarugą) oraz powieści: Rozpad (w tzw. drugim obiegu, 1984 i Marabut, 1996), Musisz siebie zjeść (Trio, 1996 – wyróżnienie Fundacji Kultury), Dom żywiołów (Sic!, 2000).

Sztuczny raj dla podłączonych do odpowiedniej aparatury na wpół zmumifikowanych wybrańców, którym za spore pieniądze zapewniono kompleks odpowiednich bodźców. Raj, który przecież i tak kończy się śmiercią, nieraz w niejasnych okolicznościach. Leczenie psychologiczne, któremu poddaje się chrześcijan, tropionych i wyłapywanych przez siły policyjne. Tworzenie i hodowla sztucznych ludzi. Ośrodek dla niezadowolonych z życia i pragnących poddać się eutanazji, w którym przed śmiercią muszą oni odpracować rzeczywiste czy wyimaginowane zaległości podatkowe. Ośrodek, z którego nie ma już wyjścia… Oto niektóre z wątków, na które natkniemy się wśród kilkunastu opowiadań składających się na zbiór Dzieci Gomory. Oglądamy świat cywilizacji śmierci z wpisanym weń kłamstwem, manipulacją, rzeczywistością zmienionych znaczeń i odwróconych sensów. Ale są tu też jednostki będące znakiem sprzeciwu. Jeżeli wizja rzeczywistości – dzisiejszej, jutrzejszej czy z nieokreślonej przyszłości – dochodząca do głosu w tych opowiadaniach niepokoi czy wręcz przeraża, to dlatego, że ujawnia z żelazną logiką konsekwencje podążania w kierunkach, w których świat nasz zmierza dzisiaj. Konsekwencje wyborów jednostek i społeczeństw, dokonujących się obecnie. Tomasz Poller

W miejsce czapki niewidki mam płaszcz samotnik. To może być moja wina. Nie w tym sensie, że coś robię źle, ale że nie umiem go zdjąć. Wokół cisza, słyszę ją, odzywa się w dalekiej muzyce, w milczącym telefonie, w echu od pustych ścian. Nie boję się już bólu, wysiłku, nawet samego strachu. Boję się, że kiedyś ktoś znajdzie pusty płaszcz, z ciszą w środku.Anna Matysiak (ur. 1967) - mieszka w Warszawie. Autorka książek poetyckich: Czułość liter (2015), Źrebię Heraklita (2017) Tyle nieznanych Ryb (2018) i Tiergarten (2019), wierszy i próz publikowanych w czasopismach oraz bajek w czasopismach i antologiach, a także książki o poezji Erwina Kruka i artykułów w czasopismach i książkach zbiorowych. Redaktorka i tłumaczka, prowadzi własne wydawnictwo, zajmuje się fotografią artystyczną.

Dzieje polskiego pieniądza są prawie tak długie jak historia polskiego państwa. Produkcję pieniądza rozpoczął Bolesław Chrobry; był to świadomy krok nie tyle gospodarczy, co polityczny, wręcz propagandowy, podjęty w celu zamanifestowania pozycji władcy. Odtąd polski pieniądz dzielił losy polskiego państwa. W chwilach potęgi Rzeczypospolitej jej moneta była silna i poszukiwana. W czasach klęsk i upadków jej pozycja stawała się znakiem aktualnego stanu państwa. Stanowiła więc odbicie pozycji Polski, jej politycznych aspiracji i gospodarczej kondycji. A kiedy Polska zniknęła z map Europy, często pieniądz używany przez ludność na długo po upadku państwa świadczył o przeszłości i stanowił wyraz tęsknoty za Niepodległą. "Książka prezentuje dzieje pieniądza wplatając historię polskiej waluty w zmienne koleje państwa polskiego, politycznych zawirowań, gospodarki, upodobań, niekiedy skandali. Nie jest więc pracą numizmatyczną, a raczej popularyzującą wiedzę nie tylko o pieniądzu, lecz także o polskiej historii. Monety i banknoty stanowią więc pryzmat, przez który oglądamy ponad tysiącletnie dzieje Polski i Polaków. Przekonajcie się, czy historia pieniądzem się toczy" Wojciech Kalwat Spis treści Wstęp 5 Zanim nastały pieniądze 7 Bolesławowe denary 23 Pieniądz rozbicia dzielnicowego 37 Gruby jak grosz 51 Moneta w stylu renesansu 67 Niezwykły urodzaj pieniądza 89 Tymfy i klepacze 107 Monety Michała i Jana 123 Saski pieniądz i pruskie fałszerstwa 137 Piękne i dobre monety króla Stasia 157 Pieniądz małego państwa wielkich nadziei 177 Polskie pieniądze rosyjskiego cara 199 Powstańcze pieniądze 213 Kraj bez własnej waluty 229 Od marek do złotego 249 Pieniądz (nie)polski w czasie II wojny Światowej 277 Pieniądz w PRL 289 Zamiast zakończenia 307 Przypisy 315 Wybrana literatura 317 Współwydawca książki: Fundacja Obchodów 100. Rocznicy Odzyskania przez Polskę Niepodległości

Stanisław Falkowski napisał Gladiatora Prawdy, żeby ten stan rzeczy wreszcie zmienić. Jest to pierwsza w historii książka, która ? bez dąsów, że Norwid niejasny, i bez udawania, że wszystko jasne ? tłumaczy krok po kroku, co znaczą wybrane utwory poety i jakie myśli można uznać za najważniejsze idee całej jego twórczości. Należy do nich w szczególności przekonanie, że wielkim obowiązkiem człowieka jest rzetelne gospodarowanie czasem własnego życia ? ponieważ „Pan Bóg pożyczył nam nas samych i nie przyjmie, skoro mu oddamy brutto, co nam dał, bo oddać  bez procentu  jest  ?? odrzucić”(List do Marii Trębickiej z maja 1854). Książka Falkowskiego, przy całym respekcie autora dla tych dwustu ludzi, którzy Norwidem zajmują się zawodowo i znają go całego na pamięć, została napisana przede wszystkim dla pozostałych trzydziestu kilku milionów. Mimo to niektóre zawarte w niej interpretacje stanowią absolutną nowość naukową. Niezwykłej wagi wiersz Bliscy, umieszczony przez poetę w samym środku cyklu Vade-mecum, największego dzieła Norwida i polskiej liryki w ogóle, przez półtora wieku nie wzbudzał zainteresowania komentatorów ? tu został zinterpretowany po raz pierwszy w dziejach polonistyki; podobnie ? zachowany w ułamkowej postaci wiersz [„Niewiasta igłą krzyż na piersiach kole…”]; to samo dotyczy wierszy Pamiątka i [Do Stanisławy Hornowskiej] oraz szeregu listów ? zawsze stanowiących znakomitej klasy dzieła literackie, więc zawsze zasługujących na zbadanie metodami literackiej analizy. W końcowych partiach książki autor wykracza poza obszar tych metod ? gdy sprawdza na przykładzie własnego wspomnienia o wielkim znawcy i miłośniku Norwida, o. Pawle Sczanieckim, i dwóch innych wspomnień autorów współczesnych, czy da się naśladować niedościgły wzór w postaci Norwidowego poematu prozą Czarne kwiaty, gdy chce się napisać dziś o osobach, które „odeszły ze świata widzialnego, umarłszy”. Przejrzysty podział książki Falkowskiego na „wątek główny” i wyróżnione kolorem druku oraz układem graficznym dygresje-dopowiedzenia pozwala autorowi na rozglądanie się wśród wielkiej rozmaitości dzieł Norwida ze swobodą, lecz bez popadania w chaos; czytelnikowi zaś, obcującemu z komentarzami do trudnych tekstów poety, na „złapanie tchu”. Ponad dziewięćdziesiąt przeważnie barwnych ilustracji nie stanowi tylko ozdoby, lecz dostarcza autorowi ważnych argumentów ? reprodukcje rękopisów poety służą obronie sensów nieraz deptanych przez wydawców w przekonaniu, że wiedzą lepiej od Norwida, gdzie postawić przecinki; współczesna fotografia arcywygodnych schodów wiodących do paryskiego mieszkania Chopina poucza, że bezsilność kompozytora (którego na te schody wnoszono) i obraz jego „alabastrowej” ? przezroczystej ? ręki w Czarnych kwiatach i Fortepianie Szopena nie są literackim zmyśleniem Norwida. Najsławniejsze (za sprawą… szkolnej tradycji!) i najobficiej komentowane wiersze poety: [„Klaskaniem mając obrzękłe prawice…”], [”Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie…”], Bema pamięci żałobny rapsod, Fortepian Szopena ? w książce Falkowskiego pojawiają się najwyżej na marginesie. Autor nie lekceważy tych genialnych utworów ? tylko rzuca wyzwanie powielanemu od stu lat stereotypowi Norwida jako pisarza godnego czci, lecz niemożliwego do pojęcia. Gladiator Prawdy stanowi swoisty „poradnik repertuarowy” dla nauczycieli, którzy pragnęliby zerwać z dyktatem skamieniałej tradycji, nie wiedzieć czemu nakazującej, by uczniowie, czyli czytelnicy jeszcze najmniej wprawni, zaczynali obcowanie z twórczością autora Vade-mecum właśnie od jego tekstów najtrudniejszych ? zamiast przekonywać się, że sam Norwid nieustannie zabierał głos w sprawach, które obchodziły i obchodzą ludzi, szczególnie młodych, zawsze: pytał, kto jest naszym bliskim, radził, jak ze sobą rozmawiać i jak nie rozmawiać, tłumaczył, czemu ludzie bywają szczęśliwi lub nieszczęśliwi w małżeństwie (gdyby sam miał żonę, wolałby żeby w niego rzuciła salaterką zamiast nieszczerze milczeć) i że boją się „twarz w twarz wypowiedzieć mniemania swoje”, gdyby im to groziło „stratą miejsca i sposobu zarobkowania” (List do Konstancji Górskiej z [początku lipca 1866]). Znał nas-ludzi i nas-ludzi współczesnych; opisał narodziny epoki, w której, osaczeni zgiełkiem niezliczonych głosów i obrazów, żyjemy ułamkami cudzych egzystencji i nowin zza siedmiu mórz, swojej i naszej epoki, bo to są wciąż te same czasy. Jeden z rozdziałów Gladiatora… (opublikowany już wcześniej) cytuje z aprobatą Ignacy Grzegorz Stryba, młody bohater książki Małgorzaty Musierowicz McDusia; inny tak kiedyś oburzył pewnego norwidologa, że ten wyszedł z sali, gdzie Falkowski ośmielał się wygłaszać naukowy komunikat.Poniżej audycja na stronie Polskiego Radia z cyklu „Poczytnik”, prowadzona przez redaktorów Krzysztofa Masłonia i Tomasza Zaperta, o biografii Norwida pt. „Gladiator prawdy” Stanisława Falkowskiego: Link: https://www.polskieradio.pl/130/6808/Artykul/2160017,Poczytnik-O-biografii-Norwida-pt-Gladiator-prawdy-Stanislawa-Falkowskiego

Dzieje „Solidarności” -?? wyjątkowej w skali świata organizacji związkowej, która przyczyniła się do upadku komunizmu w Polsce i krajach Europy Środkowo-Wschodniej, jej historyczne zasługi, ale także jej wpływ na bieżącą politykę Polski i trudną walkę o prawa pracownicze swoich członków w nowej rzeczywistości wolnorynkowej.

Spis treści: Jan Józef Kasprzyk – „Dał Polsce wolność, granice, moc i szacunek…” Józef Piłsudski – „Myśli, mowy i rozkazy” Jan Józef Kasprzyk – „Kalendarium życia i służby” Współwydawca: Fundacja Obchodów 100 Rocznicy Odzyskania przez Polskę Niepodległości

W średniowieczu dzieło doczekało się największego po Biblii „nakładu” w postaci rękopiśmiennych kopii i równie obfitych komentarzy, a liczba wydań późniejszych przekroczyła liczbę wydań Biblii. Wpływ tego zbioru hagiograficznych opowieści na sztukę i kult świętych Kościoła rzymskokatolickiego jest tak ogromny, że po dziś dzień badacze trudzą się nad wypracowaniem pojęć i obrazów postaci zgodnych z prawdą. Nigdy jednak nie odsłonięto wszystkich znaczeń tego słynnego tekstu. Zdaniem Jacques‘a Le Goffa, wybitnego, cieszącego się światowym uznaniem mediewisty, nie chodzi tu o zwykły zbiór budujących opowieści o świętych z kościelnego kalendarza; zamiar Jakuba de Voragine wydaje się znacznie bardziej ambitny: miałaby to być próba chrystianizacji czasu, ukazania, jak Bóg - poprzez czas i mądre nim gospodarowanie, nadaje ponadczasowy wymiar życiu chrześcijanina - każdego, niekoniecznie świętego, nieustannie ze sobą splatając czas boski i czas ludzki.I taka byłaby zatem wielka, głęboka rola „Złotej legendy”, niezaprzeczalnego bestselleru wielu stuleci, w kształtowaniu kultury europejskiej, w której świadomość i organizacja czasu są sprawą fundamentalną.